Máy chơi điện tử Xbox là sản phẩm chủ lực của Microsoft từ khi ra mắt hơn hai thập kỷ trước. Trò chơi điện tử đang thay đổi nhanh, không cần thiết bị chuyên dụng cắm vào ti-vi nữa, và Microsoft cũng phải thay đổi theo thị hiếu người chơi. Nhưng thay đổi như vậy khiến giới quản lý lo ngại về nguy cơ Microsoft sẽ thống trị trong kỷ nguyên sắp tới của trò chơi điện tử, nhất là khi hãng này hoàn tất vụ mua lại công ty trò chơi điện tử khổng lồ Activision Blizzard, với giá trị thương vụ ước tính trị giá 69 tỉ đô la Mỹ.

Giữ vai trò then chốt trong chiến lược của Microsoft là Game Pass, dịch vụ hoạt động được sáu năm, với mức phí mỗi tháng từ 10-15 đô la để người chơi tiếp cận hơn 400 tựa game trên Xbox, máy tính cá nhân chạy hệ điều hành Windows của Microsoft, ti-vi thông minh, điện thoại thông minh, và máy tính bảng. Tính tới tháng 1, số người sử dụng dịch vụ này trên ba thiết bị trở lên đã tăng 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Ngày 28.2, công ty mở rộng cung cấp dịch vụ Game Pass trên máy tính sang khu vực Mỹ Latin, Trung Đông, và Đông Âu, với số nước sử dụng dịch vụ đạt 86, gần gấp đôi so với trước.

Dịch vụ chơi game đăng ký theo tháng hiện chiếm thị phần tương đối nhỏ trong ngành. Nhưng Microsoft đánh giá kiểu phân phối game như cách Netflix để người dùng có thể chơi trên nhiều thiết bị khác nhau, sẽ là tương lai phát triển của ngành game. “Lúc này chưa phải thời điểm song đó chính là mục tiêu ngành muốn hướng tới,” Sarah Bond, phó giám đốc trải nghiệm sáng tạo và hệ sinh thái game của Xbox, cho biết.

Thành công của Game Pass với hơn 25 triệu người đăng ký là con số gây ấn tượng so với các đối thủ cạnh tranh lớn. Nền tảng Luna của Amazon đang mất dần các tựa game. Google của Alphabet đã đóng cửa hoàn toàn dịch vụ chơi game đăng ký theo tháng hồi tháng 1. Thậm chí Sony, một thời gian dài dẫn đầu thị trường game, đang chật vật cạnh tranh. Sony vẫn chưa đưa những tựa game lớn nhất của họ lên PlayStation Plus, nền tảng đăng ký dài hạn của chính họ, khiến nó kém sức hút hơn so với Game Pass của Microsoft.

Microsoft có lợi thế rõ ràng so với các đối thủ cả về nội dung và hạ tầng. Hãng này sở hữu khoảng hơn 20 studio sản xuất trò chơi điện tử, bao gồm các studio làm ra những tựa game nhượng quyền hết sức ăn khách như Minecraft và Halo. Về hạ tầng, họ có hệ thống phân phối tích hợp trong hệ điều hành Windows và máy chơi điện tử Xbox. Microsoft đang điều hành Azure, một trong những hệ thống điện toán đám mây lớn nhất thế giới. Đây là khác biệt tối quan trọng giữa Microsoft và Sony trong việc đưa game lên dữ liệu đám mây, khi trò chơi điện tử được chơi trực tiếp từ các máy chủ trung tâm thay vì phải tải về trước. Trên hạ tầng đám mây có riêng cho game, và mạng đám mây của Microsoft giúp cung cấp dịch vụ với độ trễ thấp, tức rút ngắn thời gian chờ giữa sự kiện diễn ra trên máy chủ và thể hiện trên thiết bị của người dùng. “Cách phát trực tiếp nội dung của Azure và Xbox khá tách biệt và chạy trên các hạ tầng khác nhau,” David Cuddy, tổng giám đốc quan hệ công chúng của Microsoft, viết trong thư điện tử.

“Đó là một khoản đầu tư lớn ở quy mô công nghiệp,” Joost van Dreunen, giảng viên về kinh doanh game ở trường Kinh doanh Stern, Đại học New York, nhận xét. “Khi đưa game ra khỏi thiết bị - nằm ngoài máy PlayStation và Xbox - và biến game thành dịch vụ số, hay cuối cùng là dịch vụ đám mây, Microsoft rốt cuộc đã tìm được cách qua mặt PlayStation.”

Việc mở rộng ra nhiều nước vừa rồi cho phép Microsoft nhắm tới đối tượng khách hàng trước giờ không đủ điều kiện mua máy chơi game chuyên dụng. “Rất nhiều người sẽ được lần đầu tiên trải nghiệm Xbox,” giám đốc Marketing của Xbox Jerret West nói. Với phần lớn hoạt động của Game Pass ở những khu vực như Mỹ Latin và Đông Nam Á, phát trực tiếp có thể “đóng vai trò ngày càng chủ chốt trong trải nghiệm chơi game,” ông nói.

Microsoft từ chối tiết lộ số lượng người đăng ký ở bất kỳ thị trường nào, nhưng nói số thành viên Game Pass ở Việt Nam, nơi người chơi hiện chỉ chơi được trên máy tính, đã tăng gấp đôi chỉ trong tháng 1. Tổng cộng, số thành viên Game Pass ở châu Á, nơi 80% những ai lên mạng có chơi game trên điện thoại, đã tăng gấp đôi trong hai năm qua.

Microsoft quan tâm tới việc mua lại Activision Blizzard chủ yếu nhằm có thêm nội dung thu hút người chơi. Activision Blizzard là nhà sản xuất một số tựa game phổ biến nhất cho máy chơi game chuyên dụng lẫn người chơi không chuyên bằng điện thoại. Trò điện tử bắn súng góc nhìn người thứ nhất của họ Call of Duty có vài chục triệu người chơi mỗi tháng, và hãng King, công ty con của Blizzard, là chủ nhân game điện thoại siêu ăn khách Candy Crush, có 233 triệu người chơi mỗi tháng trong quý 4.2022.

Các cơ quan quản lý ở châu Âu, Mỹ, và Anh đang xem xét thương vụ này và tỏ ra lo ngại về nguy cơ độc quyền trong một thị trường còn mới mẻ. “Microsoft có trong tay những thế mạnh mà chúng tôi tạm thời đánh giá là khó để các nhà cung cấp dịch vụ game đám mây khác cạnh tranh nổi,” cơ quan Cạnh tranh và Thị trường Anh quốc (CMA), tổ chức chính chịu trách nhiệm về chống độc quyền chính ở Anh, viết trong một văn bản tìm hiểu sơ bộ công bố hồi tháng 2. Họ cho rằng hệ điều hành Windows, dịch vụ game đám mây Xbox và Azure, cùng hệ sinh thái máy chơi game và các tựa game hiện hữu của Microsoft là nguyên nhân khiến họ lo ngại. CMA nói vụ sáp nhập có thể dẫn tới “cạnh tranh giảm mạnh” trên thị trường dịch vụ game đám mây.

Microsoft không công khai các điều khoản trong hợp đồng Game Pass của họ, nhưng những người làm game nói họ thường nhận được tiền trả trước để đưa tựa game vào danh sách của Game Pass, cùng các khoản thưởng thêm nếu game có nhiều người chơi. Một yếu tố hút khách quan trọng của Game Pass theo lời họ là đảm bảo hợp tác lâu dài.

Nhưng một số nhà phân tích và người làm game còn nghi kỵ lại cho rằng người chơi chuyển sang đăng ký kiểu phát trực tiếp sẽ làm giảm doanh số bán game một lần kiểu truyền thống, vốn có lợi nhuận lớn hơn. Chuyện này cũng giống các nghệ sĩ âm nhạc than phiền về những nền tảng nghe nhạc trực tuyến trước đây. Trong văn bản tìm hiểu sơ bộ, CMA nói các tài liệu nội bộ của Microsoft “công nhận rằng tăng thêm tựa game cho Game Pass sẽ dẫn tới tự ăn thịt mình” với bán game kiểu truyền thống. Hiện mức độ tác động tới đâu thì khó biết, một phần vì nhiều đối tác của Microsoft không muốn tiết lộ thỏa thuận chi tiết. Hầu hết những đơn vị làm game chúng tôi liên hệ không bình luận gì, một số nói họ sợ sẽ ảnh hưởng tới quan hệ làm ăn với Microsoft.

Mike Rose, người sáng lập hãng sản xuất game No More Robots, nhìn thấy lợi ích của Game Pass khi ông đưa game xe đạp leo núi Descenders lên nền tảng này năm 2019. Game đấy đã ra mắt hơn một năm, nhưng doanh số nhanh chóng tăng gấp bốn lần sau khi lên Game Pass. Rose hiện muốn đưa thêm nhiều game khác của No More Robots lên Game Pass. Jason Kingsley, giám đốc điều hành của Rebellion Developments, hãng làm game xác sống và Alien vs. Predator của Anh, nói khi ông đưa các tựa game lên Game Pass, doanh số các game khác của công ty cũng tăng theo dù không có mặt trên nền tảng này. Khoảng 20-30% những người chơi game trên Game Pass cũng mua thêm các nội dung tải về, theo Kingsley.

Tuy nhiên, những tựa game lớn nhất hiện giờ, nếu không phải là sản phẩm từ các studio của chính Microsoft, hiếm khi được đưa lên Game Pass. Nhiều nhà phát triển game độc lập lo ngại về khả năng Microsoft sử dụng Game Pass để thao túng những game nhỏ. Theo George Jijiashvili, chuyên gia phân tích ở Omdia, thì đó mới là điều mà giới quản lý nên quan tâm, chứ không phải chuyện cạnh tranh với Sony. “Có lẽ chỉ một công ty không nên có quyền lực quá lớn như vậy trong vấn đề đăng ký chơi dài hạn?” Jijiashvili đặt câu hỏi.

Microsoft nói họ tạo điều kiện cho các công ty game độc lập đa dạng có cơ hội trên Game Pass. Có hơn 125 tựa game thuộc chương trình game độc lập ID@Xbox của Microsoft trên phiên bản Xbox của Game Pass và hơn 140 tựa game độc lập trên phiên bản máy tính. Và nếu những nhà phát triển game độc lập không thành công trên Game Pass, thì ngành game hiện vẫn phân chia đủ nhỏ để người làm game có nhiều lựa chọn giới thiệu game của họ, theo Jijiashvili. Nếu Microsoft tiếp tục vượt lên trước các đối thủ cạnh tranh, thì tình hình có thể không còn như vậy nữa.