Trong nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã sử dụng thuế quan như một công cụ để theo đuổi nhiều mục tiêu cùng một lúc, từ thúc đẩy sản xuất trong nước, mở rộng quyền tiếp cận thị trường nước ngoài, tăng thu ngân sách liên bang và trừng phạt các quốc gia như Brazil vì dám đi ngược lại với lợi ích của Mỹ. Gần đây, ông sử dụng một công cụ mới, gọi là “thuế thứ cấp”, nhằm buộc các quốc gia phải xa rời các đối thủ của Mỹ.

Ngày 6.8, ông Trump thông báo Mỹ sẽ áp thuế thứ cấp với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ trong vòng 21 ngày. Ngoài mức thuế hiện tại 25%, Mỹ sẽ bổ sung thêm mức thuế 25% để trừng phạt việc Ấn Độ mua dầu từ Nga.

Thuế thứ cấp là gì?

Thuế thứ cấp là hình thức sử dụng một biện pháp thương mại để trừng phạt hoặc gây ảnh hưởng đến một quốc gia khác. Khái niệm này tương tự như các biện pháp trừng phạt thứ cấp (secondary sanctions) mà Mỹ từng sử dụng trước đây.

Thuế thứ cấp và trừng phạt thứ cấp khác nhau thế nào?

Mỹ sử dụng trừng phạt thứ cấp để tăng hiệu lực của các lệnh trừng phạt chính. Trừng phạt thứ cấp nhắm vào các hoạt động thương mại có liên quan đến một bên đang bị trừng phạt, dù hoạt động đó diễn ra ngoài phạm vi pháp lý của Mỹ. Mục tiêu là buộc các công ty, ngân hàng và cá nhân phải chọn giữa việc tiếp tục kinh doanh với bên bị trừng phạt, hoặc với Mỹ — nhưng không thể với cả hai.

Khác với các lệnh trừng phạt chính có thể được thực thi bằng tiền phạt hoặc tịch thu tài sản tại Mỹ, trừng phạt thứ cấp dựa vào vai trò trung tâm của hệ thống tài chính Mỹ trong nền kinh tế toàn cầu và việc đồng USD được sử dụng như đồng tiền dự trữ toàn cầu Bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào vi phạm lệnh trừng phạt thứ cấp đều có thể bị áp hạn chế xuất khẩu từ Mỹ hoặc bị đưa vào danh sách đen của Bộ Tài chính Mỹ, khiến người Mỹ không được phép giao dịch với họ.

Trong trường hợp này, “thuế thứ cấp” mà ông Trump áp với hàng hóa Ấn Độ không nhằm tăng hiệu lực của mức thuế chính. Thuế năng lượng với Nga không còn hiệu lực vì Mỹ đã cấm nhập khẩu dầu Nga từ năm 2022 sau cuộc xung đột với Ukraine. Do đó, mức thuế bổ sung 25% với Ấn Độ dường như nhằm buộc chính phủ nước này cũng ban hành lệnh cấm tương tự, qua đó gây thêm áp lực buộc Nga phải chấm dứt chiến tranh.

Vào tháng 3, ông Trump đã xây dựng cơ chế áp thuế lên hàng hóa từ các nước mua dầu của Venezuela, quốc gia mà ông gọi là mối đe dọa với an ninh quốc gia Mỹ.

Làm sao Mỹ biết quốc gia nào mua dầu từ ai?

Tàu vận chuyển trên biển sử dụng thiết bị phát tín hiệu định danh, cho phép bên thứ ba theo dõi vị trí theo thời gian thực qua vệ tinh. Nhờ đó, các nhà phân tích trong và ngoài chính phủ có thể theo dõi hành trình của tàu chở dầu, ví dụ như từ lúc chất hàng tại Nga đến khi dỡ hàng tại Ấn Độ.

— Với sự hỗ trợ của Daniel Flatley