Khác với những điệu nhảy trên TikTok thường chỉ tồn tại vài tuần, “điệu tango” này đã kéo dài lâu đến bất thường. Đã 512 ngày kể từ khi Quốc hội thông qua luật cấm ứng dụng này trừ khi công ty mẹ Trung Quốc ByteDance thoái vốn; 244 ngày kể từ khi Tòa Tối cao khẳng định luật này là hợp hiến; và quan trọng nhất là 241 ngày kể từ khi Tổng thống Donald Trump phớt lờ tất cả vì, theo lời ông, ông thích ứng dụng này và tin rằng nó đã giúp mình thắng cử.

Mỗi khi đến gần các thời hạn thỏa thuận được ấn định một cách tùy tiện, luôn có những lời hứa rằng thỏa thuận sắp hoàn tất. Thời hạn mới nhất, ngày 16.12, được Nhà Trắng công bố hôm thứ Ba (16.9). Ít nhất lần này, việc trì hoãn dường như đang tiến gần đến một thỏa thuận. Nhưng với những gì đã được tiết lộ, đây là một thỏa thuận không hề có lợi cho người dùng TikTok tại Mỹ và không giải quyết triệt để các cáo buộc an ninh quốc gia vốn là lý do dẫn đến toàn bộ câu chuyện. Những thuật toán quan trọng nhất của TikTok vẫn được giữ kín.

Theo nhiều nguồn tin, thỏa thuận sẽ tạo ra công ty TikTok Mỹ, với 80% cổ phần do các nhà đầu tư Mỹ nắm giữ, gồm Silver Lake và Andreessen Horowitz. Tỉ lệ sở hữu của ByteDance sẽ dưới 20% như luật quy định. Quan trọng hơn, theo một quan chức Trung Quốc được Financial Times trích dẫn, ByteDance vẫn giữ toàn quyền sở hữu thuật toán và chỉ cấp phép sử dụng cho công ty mới.

ByteDance từ lâu đã khẳng định việc tách TikTok Mỹ khỏi toàn bộ người dùng quốc tế là gần như bất khả thi. Đại diện công ty từng kiên quyết phủ nhận tin đồn rằng họ đang phát triển ứng dụng mới cho riêng kịch bản này. Việc chất lượng dịch vụ bị suy giảm là điều khó tránh: Video trên TikTok Mỹ sẽ hiển thị thế nào với người dùng quốc tế và ngược lại? Du khách Mỹ có được dùng TikTok khi sang châu Âu không? TikTok toàn cầu còn giá trị gì nếu người dùng ở Anh không thể bình luận hay theo dõi các ngôi sao mạng xã hội Mỹ? Và làm sao TikTok có thể tách biệt dữ liệu của tất cả nhóm người dùng này như đã cam kết?

Đây đều là những bài toán kỹ thuật, pháp lý và thương mại lớn. Vì vậy, ngay cả khi thỏa thuận được công bố vào thứ Sáu (19.9), cũng không nên kỳ vọng sẽ có thay đổi rõ rệt ngay lập tức.

Vấn đề chính trị cũng chưa biến mất. Khi Trung Quốc vẫn nắm quyền kiểm soát thuật toán, thật khó để khẳng định TikTok, ít nhất là phần quan trọng nhất quyết định cách ứng dụng vận hành và đề xuất nội dung, đã “không còn bị kiểm soát bởi đối thủ nước ngoài” như luật yêu cầu. Trung Quốc dường như đang kiên quyết không từ bỏ bí mật thuật toán, dù điều đó có thể khiến TikTok bị “gạch tên” khỏi Mỹ.

Các chính trị gia “diều hâu” ở Quốc hội xem đây là bằng chứng về sức mạnh của thuật toán như một vũ khí thông tin, mặt trận mới của quyền lực mềm. Chủ tịch Ủy ban đặc biệt về Trung Quốc của Hạ viện, ông John Moolenaar, viết trên X rằng ông lo ngại thỏa thuận này “có thể khiến TikTok mới vẫn phụ thuộc vào thuật toán và ứng dụng của ByteDance, từ đó duy trì khả năng kiểm soát hay ảnh hưởng của Đảng Cộng sản Trung Quốc.”

Chưa rõ liệu có đủ nghị sĩ Cộng hòa dám phản đối Tổng thống Trump hay không, khi ông tin rằng vấn đề này đã khép lại và xem việc giải quyết nó như một minh chứng cho biệt tài thương lượng của mình. Một đồng minh thân cận khác của ông Trump là Larry Ellison cũng tiếp tục hưởng lợi khi Oracle mở rộng hợp tác với TikTok.

Nhóm nhà đầu tư này sẽ nắm một phần mạng xã hội hot nhất nước Mỹ, và là nền tảng có sức ảnh hưởng lớn nhất với giới trẻ. Việc được tiếp tục dùng thuật toán là chiến thắng lớn; nếu không có nó, họ chẳng khác gì mua một chiếc xe thể thao mà không có động cơ. Nhưng vẫn còn câu hỏi: Người dùng sẽ phản ứng ra sao khi nơi họ yêu thích bất ngờ đổi chủ?

Theo Wall Street Journal, chính phủ Mỹ sẽ chỉ định một thành viên trong hội đồng quản trị của TikTok. Điều đó có thể châm ngòi cho cáo buộc can thiệp mới. Ông Trump không được ưa chuộng trên ứng dụng này như những gì ông nghĩ, và có thể sẽ càng bị phản đối nếu người dùng tin rằng ông đang “giật dây”.

TikTok vẫn dẫn đầu thị trường Mỹ nhưng vị thế này đang suy giảm. Theo eMarketer, thời gian trung bình người dùng mạng xã hội Mỹ dành cho TikTok mỗi ngày đã giảm từ năm 2022, trong khi thời gian dùng Instagram tăng. Việc chỉ được cấp phép sử dụng thuật toán, thay vì sở hữu và tùy chỉnh, sẽ khiến TikTok Mỹ khó thích ứng được trước các đối thủ. Nguy cơ TikTok America trở thành “MySpace 2.0” là điều không thể bỏ qua.

Thỏa thuận này còn mang ý nghĩa lớn hơn. Internet từng được kỳ vọng sẽ khiến thế giới trở nên gắn kết hơn. “Tự do,” như Tổng thống Bill Clinton từng nói hồi tháng 3.2000, “sẽ lan tỏa qua điện thoại di động và đường truyền Internet.”

Chúng ta từng nhìn bức “Vạn lý tường lửa” của Trung Quốc với sự khinh miệt, coi đó là công cụ kiểm duyệt hà khắc nhằm ngăn người dùng trong nước tiếp cận thế giới bên ngoài. Giờ đây, trong thời kỳ chủ nghĩa biệt lập lên ngôi, lịch sử có thể xem thỏa thuận TikTok này là viên gạch đầu tiên xây nên “bức tường lửa” của nước Mỹ.