Người lao động Mỹ đang ngày càng bi quan hơn, và điều đó cũng dễ hiểu. Thị trường việc làm dần hạ nhiệt, trong khi chi phí sinh hoạt và giá nhà vẫn quá cao, khiến nhiều người cảm thấy bị mắc kẹt và gần như không còn cơ hội để vươn lên. Khác với 25 năm qua, chỉ một cú hích từ thị trường việc làm sẽ không còn đủ để thay đổi tình hình. Để cải thiện đời sống, người lao động cần nguồn cung nhà ở dồi dào hơn và giá cả hợp lý hơn, điều mà việc tạo thêm việc làm không thể giải quyết.

Tỉ lệ thất nghiệp hiện vẫn thấp, nhưng con số này không phản ánh hết tâm trạng bi quan của người lao động. Cảm nhận của họ phụ thuộc nhiều vào trải nghiệm thực tế và kỳ vọng cho tương lai. Dựa trên góc nhìn này, họ có lý do để lo ngại. Tỉ lệ người trong độ tuổi 25 đến 54 có việc làm đã đạt đỉnh từ một năm trước. Tốc độ tuyển dụng của doanh nghiệp chạm mức thấp kể từ cuối năm 2023, và điều đó được phản ánh trong khảo sát niềm tin tiêu dùng hằng tháng của Conference Board, khi 20% người trả lời cho biết việc tìm việc đang trở nên khó khăn hơn.

Đáng chú ý, tháng 7 vừa qua số người thất nghiệp đã vượt số vị trí tuyển dụng, lần đầu tiên kể từ năm 2021. Điều này làm dấy lên khả năng các doanh nghiệp sẽ sẵn sàng sa thải nhân viên hơn, vì tuyển lại người giờ đã dễ dàng hơn nhiều so với vài năm trước. Với người lao động, nỗi lo mất việc và khó tìm lại vị trí mới là hoàn toàn hợp lý.

Ngay cả khi đây chỉ là điểm đáy của chu kỳ việc làm, và có thể các công ty sẽ tuyển thêm nhân sự sau khi bất ổn thuế quan qua đi hoặc “Dự luật To Đẹp” được thông qua, thì những khó khăn khác của người lao động vẫn sẽ không được giải quyết.

Điều này khác hẳn với giai đoạn những năm 2000 và 2010. Khi đó, mỗi lần thị trường lao động suy yếu thường diễn ra trong bối cảnh lạm phát thấp, lãi suất thấp và giá nhà không quá cao. Việc tạo thêm việc làm mới nhanh chóng thúc đẩy bất động sản và tiêu dùng, tạo ra một chu kỳ tích cực.

Ngược lại, hiện nay thị trường lao động đang nguội dần trong bối cảnh lạm phát cao, lãi suất cao và giá nhà đắt đỏ. Những tiến triển gần đây trong việc hạ lạm phát và lãi suất phần nào nhờ triển vọng việc làm suy yếu. Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell phát biểu tại hội nghị Jackson Hole rằng “rủi ro đối với việc làm đang xấu đi” có thể khiến Fed phải điều chỉnh chính sách. Nói cách khác, chính nỗi lo về sự suy yếu của thị trường lao động đã buộc Fed cân nhắc hạ lãi suất, dù lạm phát vẫn cao hơn mục tiêu 2%.

Tuy nhiên, nếu thị trường lao động phục hồi, lạm phát có thể tăng trở lại, khiến Fed không còn lý do để giảm lãi suất. Khi đó, lãi suất dài hạn, đặc biệt là lãi suất thế chấp, nhiều khả năng sẽ tăng cao hơn.

Ngoài nhà ở, người lao động còn phải đối mặt với sự bất định từ trí tuệ nhân tạo. Nếu hàng trăm tỉ USD đầu tư vào AI thực sự phát huy hiệu quả, nhiều vị trí từ kỹ sư phần mềm, luật sư đến nhân viên chăm sóc khách hàng có thể sẽ bị thay thế. Ngược lại, nếu AI không chứng minh được giá trị, nền kinh tế có nguy cơ rơi vào suy thoái. Người lao động rơi vào thế khó: hoặc mất việc, hoặc chứng kiến kinh tế suy giảm. Đây rõ ràng không phải kịch bản lý tưởng.

Trong hai yếu tố này, vấn đề nhà ở có thể được cải thiện trước tiên. Thị trường đang dần quay lại trạng thái cân bằng, dù tốc độ điều chỉnh chậm. Tồn kho nhà tăng lên, giá nhà chững lại hoặc giảm tại nhiều khu vực, cộng với thu nhập vẫn được cải thiện, cho thấy thị trường ngày càng có lợi cho người mua.

Còn với AI, khó có thể dự đoán. Điều chắc chắn là tình trạng đầu tư ồ ạt vào công nghệ trong khi tỉ lệ sa thải vẫn thấp sẽ không kéo dài mãi. Trong lúc chưa có gì rõ ràng, người lao động vẫn phải chật vật với chi phí sinh hoạt và tiếp tục ưu tiên các nhu cầu thiết yếu hàng ngày. Cảm giác u ám về tương lai vì thế cũng khó có thể tan biến.