Sau nhiều năm tập trung vào thực thi chính sách nhập cư và đẩy mạnh trục xuất, Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến thúc đẩy thêm các biện pháp mới nhằm thay đổi toàn diện chương trình visa H-1B. Đây là một trụ cột trong hệ thống nhập cư theo diện việc làm, cho phép các doanh nghiệp Mỹ tuyển dụng lao động nước ngoài có trình độ đại học vào các vị trí chuyên môn. Theo một quan chức Nhà Trắng, ông Trump sẽ ký sắc lệnh áp mức lệ phí mới 100.000 USD cho mỗi đơn xin visa H-1B, với lý do chương trình này bị lạm dụng và làm lao động Mỹ mất việc.

Visa H-1B là gì?

Ra đời năm 1990, H-1B là một trong nhiều chương trình nhập cư của Mỹ được thiết kế để giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động theo ngành nghề cụ thể. Trước đó, Mỹ từng triển khai các chương trình cho phép tuyển lao động nông nghiệp tạm thời từ Mexico trong Thế chiến thứ Hai, chăn cừu từ Tây Ban Nha trong thập niên 1950, và điều dưỡng, phần lớn đến từ Philippines, trong thập niên 1990. Hiện nay, người sử dụng lao động có thể xin cho lao động nước ngoài làm việc tạm thời tại Mỹ trong ngành nông nghiệp qua chương trình H-2A, hoặc trong các công việc mùa vụ và tạm thời khác qua chương trình H-2B.

Visa H-1B chủ yếu được ngành công nghệ sử dụng, khi các lãnh đạo trong ngành cho rằng Mỹ thiếu hụt chuyên gia về khoa học, toán học và máy tính. Trong năm tài chính 2023, các ngành nghề liên quan đến máy tính chiếm khoảng 65% số visa H-1B được cấp. Người nộp đơn phải có ít nhất bằng cử nhân. Đây là loại visa tạm thời, thời hạn tối đa 6 năm, nhưng có thể gia hạn vô thời hạn nếu doanh nghiệp bảo lãnh người lao động nộp hồ sơ xin thẻ xanh định cư lâu dài tại Mỹ.

Chương trình H-1B hoạt động như thế nào?

Người sử dụng lao động phải nộp đơn xin chính phủ cấp visa cho lao động nước ngoài mà họ muốn tuyển. Mỗi năm, số visa mới bị giới hạn ở mức 65.000 suất, cộng thêm 20.000 suất bổ sung cho ứng viên có bằng thạc sĩ trở lên tại Mỹ. Do nhu cầu luôn vượt xa giới hạn, các công ty phải đăng ký người lao động vào kỳ xổ số visa, vốn đã chuyển sang hình thức trực tuyến từ năm 2020. Trong kỳ xổ số năm tài chính 2025, có hơn 470.000 đơn hợp lệ tham gia.

Chính quyền ông Trump muốn thay đổi gì?

Ông Trump được cho là sẽ chỉ đạo Bộ Lao động ban hành quy định mới về mức lương tối thiểu cho người lao động H-1B. Trước đây, một nỗ lực tương tự nhằm tăng mức lương tối thiểu trong nhiệm kỳ đầu của ông đã bị tòa liên bang bác bỏ vì vi phạm thủ tục hành chính.

Bộ An ninh Nội địa cũng phát tín hiệu chuẩn bị đề xuất bãi bỏ hình thức quay số ngẫu nhiên khi phân phối visa H-1B. Trong nhiệm kỳ đầu, đề xuất này từng vấp phải phản đối mạnh từ các doanh nghiệp, vì nó sẽ khiến sinh viên nước ngoài mới tốt nghiệp tại Mỹ không còn cơ hội làm việc tại đây, do visa thường ưu tiên cho các công việc lương cao.

Những tranh cãi xoay quanh chương trình H-1B

Các doanh nghiệp ủng hộ chương trình và cho rằng cần mở rộng vì hạn ngạch visa H-1B cùng thẻ xanh đang hạn chế khả năng tuyển lao động cho các vị trí then chốt. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng những lao động trình độ cao đến Mỹ qua chương trình này, phần lớn từng học đại học hoặc sau đại học tại Mỹ, mang lại lợi ích cho nền kinh tế. Họ có tỉ lệ nộp bằng sáng chế cao hơn mức trung bình, giúp các công ty khởi nghiệp dễ gọi vốn hơn và tăng cơ hội sở hữu bằng sáng chế. Khả năng đổi mới và năng suất lao động của họ cũng góp phần làm giảm chi phí cho người tiêu dùng.

Tuy vậy, cả phe bảo thủ lẫn cấp tiến đều chỉ trích H-1B vì cho rằng chương trình lấy đi cơ hội việc làm của lao động Mỹ có tay nghề.

Tháng 12.2024, một cuộc tranh cãi nổ ra trên mạng xã hội X giữa các đồng minh công nghệ mới của ông Trump và những người ủng hộ ông lâu năm, xoay quanh giá trị của visa H-1B. Mọi việc bắt đầu khi Laura Loomer, nhân vật có ảnh hưởng trong giới cực hữu và là đồng minh thân cận của ông Trump, chỉ trích việc ông bổ nhiệm Sriram Krishnan, một nhà đầu tư mạo hiểm gốc Ấn Độ, làm cố vấn về trí tuệ nhân tạo.

Krishnan từ lâu kêu gọi tăng tuyển dụng lao động trình độ cao từ nước ngoài cho ngành công nghệ Mỹ, đồng thời ủng hộ bãi bỏ hạn ngạch quốc gia với thẻ xanh. Hiện mỗi năm Mỹ chỉ cấp 140.000 thẻ xanh diện việc làm, trong đó tối đa 7% dành cho công dân của một quốc gia. Quy định này đã tạo ra tình trạng tồn đọng hồ sơ nghiêm trọng ở các nước đông dân như Ấn Độ.

Elon Musk, CEO của Tesla và SpaceX, lên tiếng bảo vệ chính sách nhập cư hợp pháp trên nền tảng X. Ông cho rằng Mỹ đang “cực kỳ thiếu hụt” nhân tài và chỉ trích những người phản đối. Ông Trump, dù từng tìm cách hạn chế visa H-1B trong nhiệm kỳ đầu, cũng lên tiếng bảo vệ chương trình, khẳng định ông “luôn ủng hộ visa này” và bản thân cũng từng sử dụng nhiều lần.

Chương trình H-1B từng thay đổi ra sao?

Năm 2024, chính quyền Tổng thống Biden đã cải tổ hệ thống quay xổ số visa H-1B để đảm bảo quy trình công bằng hơn cho từng cá nhân và xử lý nghi vấn gian lận từ một số doanh nghiệp. Bộ An ninh Nội địa cho biết sự gia tăng đột biến số đơn đăng ký từ năm 2020 có thể do một số công ty cấu kết, nộp nhiều đơn cho cùng một lao động nhằm tăng cơ hội trúng tuyển, dù không có vị trí công việc thực sự. Việc cải tổ khiến số lượng đăng ký giảm mạnh, nhưng số hồ sơ hợp lệ vẫn vượt xa hạn ngạch visa được cấp.

Các quy định mới cũng trao thêm quyền giám sát cho Cơ quan Di trú và Nhập tịch Mỹ (USCIS), bao gồm cả việc yêu cầu doanh nghiệp chấp nhận kiểm tra đột xuất tại nơi làm việc.

— Với sự hỗ trợ của Josh Wingrove, Hadriana Lowenkron, và Marie Patino