Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ tăng thuế nhập khẩu thép và nhôm từ 25% lên 50%, cho rằng động thái này sẽ giúp bảo vệ người lao động Mỹ. Ông công bố quyết định trong chuyến thăm nhà máy US Steel hôm thứ Sáu.

Chuyến thăm nhà máy gần Pittsburgh được tổ chức nhằm thể hiện sự ủng hộ của ông Trump với thỏa thuận giữa US Steel và Nippon Steel (Nhật Bản). Ông khẳng định mục tiêu là bảo đảm rằng tập đoàn mang tính biểu tượng của Mỹ này vẫn thuộc quyền sở hữu và do người Mỹ điều hành, dù nhiều chi tiết của thương vụ vẫn chưa rõ ràng. Theo ông, việc tăng thuế sẽ mang lại lợi ích trực tiếp cho hoạt động kinh doanh tại Mỹ của liên doanh mới.

“Tôi tin rằng những người vừa đầu tư vào đây sẽ rất hài lòng, vì điều này đồng nghĩa với việc sẽ không ai có thể đánh cắp ngành công nghiệp của các bạn,” ông Trump phát biểu. “Mức thuế 25% vẫn còn kẽ hở để họ vượt qua, nhưng khi nâng lên 50%, ngành thép sẽ không còn bị đe dọa nữa.”

Ngay tại sự kiện, ông công bố mức thuế mới, sau đó thông báo trên nền tảng Truth Social rằng thuế áp lên nhôm cũng sẽ được điều chỉnh. Theo bài đăng, các mức thuế mới sẽ có hiệu lực từ thứ Tư, ngày 4 tháng 6.

Thông báo được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, sau khi một tòa án thương mại phán quyết rằng chính sách thuế “đối ứng” diện rộng của ông Trump là bất hợp pháp. Tuy nhiên, tòa phúc thẩm đã tạm hoãn thi hành bản án, cho phép duy trì các mức thuế hiện tại. Cùng ngày, ông Trump cáo buộc Trung Quốc vi phạm thỏa thuận đình chiến thuế quan đạt được hồi đầu tháng, làm dấy lên khả năng Mỹ sẽ áp thêm thuế nhập khẩu.

Mức thuế mới 50% cũng được ông Trump dùng làm cơ sở để bảo vệ tuyên bố rằng thỏa thuận giữa US Steel và Nippon — dù từng bị ông phản đối trong chiến dịch tranh cử — sẽ mang lại lợi ích cho công nhân ngành thép tại bang Pennsylvania. Tuy nhiên, Liên minh Công nhân Thép Mỹ phản đối thương vụ vì lo ngại việc chuyển quyền sở hữu sang phía Nhật có thể kéo theo cắt giảm công suất và nguy cơ mất việc vào tay các nhà máy khác.

“Rất nhiều tiền đang trên đường đến tay các bạn,” ông Trump nói thêm trong bài phát biểu trước những tấm biển ghi dòng chữ “Thời hoàng kim” — ám chỉ sự bùng nổ kinh tế mà ông khẳng định các chính sách của mình sẽ mang đến — cùng các khẩu hiệu “Thép Mỹ” và “Việc làm Mỹ.”

Dù vậy, ông cho biết với báo chí tối thứ Sáu rằng ông vẫn cần xem xét và phê duyệt các điều khoản cuối cùng của thỏa thuận với Nippon Steel. “Tôi sẽ là người phê duyệt thỏa thuận cuối cùng với Nippon, và hiện chúng tôi chưa thấy bản cuối cùng đó, nhưng họ đã cam kết rất nhiều thứ, và đây là một khoản đầu tư rất lớn,” ông nói.

Thông tin về việc tăng thuế và các kế hoạch đầu tư đã tác động tích cực đến thị trường. Giá cổ phiếu của các công ty thép Mỹ như Nucor, Cleveland-Cliffs và Steel Dynamics tăng mạnh trong phiên giao dịch ngoài giờ. Cổ phiếu Cleveland-Cliffs tăng hơn 15%, còn Steel Dynamics và Nucor đều tăng ít nhất 5%.

Ông Trump cho biết mỗi công nhân của US Steel sẽ nhận khoản thưởng 5.000 USD. Trong số 14 tỉ USD đầu tư được đề xuất, khoảng 2,2 tỉ USD sẽ được dùng để tăng công suất tại nhà máy Mon Valley Works.

Bên cạnh đó, ông cũng công bố kế hoạch đầu tư 7 tỉ USD để hiện đại hóa các nhà máy luyện thép, mở rộng hoạt động khai thác quặng và xây dựng thêm cơ sở mới tại Indiana, Minnesota, Alabama và Arkansas.

Ông cam kết rằng US Steel sẽ không sa thải nhân viên hay chuyển việc làm ra nước ngoài. Các lò cao của công ty sẽ tiếp tục hoạt động hết công suất trong ít nhất 10 năm tới.

Theo Morgan Stanley, Mỹ hiện nhập khẩu khoảng 17% nhu cầu thép trong nước, chủ yếu từ Canada, Brazil và Mexico. Trong khi đó, các công ty xây dựng cảnh báo rằng mức thuế mới có thể đẩy giá vật liệu xây dựng tăng vọt, dẫn đến thiếu hụt nguồn cung và làm chi phí nhà ở mới tăng cao.

Sự kiện hôm thứ Sáu mang không khí của một buổi ăn mừng chiến thắng. Ông Trump được tặng áo thi đấu của đội bóng bầu dục Pittsburgh Steelers và mũ bảo hộ vàng trong chuyến thăm. Tuy nhiên, bất chấp bầu không khí hồ hởi, nhiều chi tiết quan trọng trong thỏa thuận vẫn chưa được công bố. Giới đầu tư hiện đang chờ thêm thông tin cụ thể, một tuần sau khi ông Trump lần đầu tuyên bố sẽ phê duyệt thương vụ.

Quyết định ủng hộ thương vụ đánh dấu một sự thay đổi lớn trong lập trường của ông Trump, người từng phản đối gay gắt thỏa thuận này trong chiến dịch tranh cử. Tổng thống cho rằng việc đảo ngược quan điểm xuất phát từ các nhượng bộ mà Nippon Steel đưa ra nhằm bảo vệ quyền lợi của công nhân Mỹ.

“Mỗi lần họ quay lại, thỏa thuận cho công nhân lại tốt hơn,” ông Trump nói và nhấn mạnh rằng trụ sở của US Steel sẽ vẫn được đặt tại Pittsburgh.

Tuần trước, ông mô tả thương vụ là một “liên minh chiến lược” để thu hút đầu tư vào Mỹ, thay vì bán đứt một công ty Mỹ. Ngay cả sau khi tuyên bố phê duyệt, hai bên vẫn sẽ đàm phán về các điều khoản, bao gồm quyền phủ quyết mà chính phủ Mỹ có thể nắm giữ đối với ban lãnh đạo công ty con của US Steel.

“Tại Washington, tôi sẽ giám sát chuyện này, và nó sẽ diễn ra rất tốt đẹp,” ông Trump nói. “Đây là một khoản đầu tư. Mỹ kiểm soát nó, và quan trọng hơn, họ đang rót tiền vào cơ sở hạ tầng vật chất. Họ không thể mang nó đi được. Làm sao mà bê cả nhà máy sang Nhật được? Điều đó sẽ không xảy ra.”

Sự kiện hôm thứ Sáu đánh dấu một giai đoạn mới trong quá trình kéo dài và gây tranh cãi xung quanh thương vụ Nippon Steel thâu tóm một biểu tượng của ngành công nghiệp Mỹ. Ban đầu, Nippon đề xuất mua lại US Steel với giá 14,1 tỉ USD.

“Nhiều cam kết đã được đưa ra,” Hạ nghị sĩ Dan Meuser, đảng Cộng hòa bang Pennsylvania, nói trong cuộc phỏng vấn tại khu tổ hợp Irvin Works trước bài phát biểu của ông Trump. “Họ sẽ không để thương vụ này đổ vỡ,” ông nói thêm, gọi thỏa thuận là “coi như đã hoàn tất.”

Theo các nguồn tin, hồ sơ trình lên Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) bao gồm đề nghị mua lại với giá 55 USD mỗi cổ phiếu cùng các khoản đầu tư bổ sung.

Thỏa thuận sẽ cho phép Mỹ giữ lại một số quyền nhất định, bao gồm quyền giám sát thành phần ban lãnh đạo công ty. Thượng nghị sĩ David McCormick, một thành viên Đảng Cộng hòa tại Pennsylvania, gọi đây là “cổ phần vàng” — dù chưa rõ liệu đó là quyền sở hữu thực sự hay chỉ là quyền can thiệp ở một số khía cạnh nhất định.

Trong cuộc phỏng vấn với CNBC, ông McCormick cho biết cơ cấu mới sẽ bao gồm “một giám đốc điều hành người Mỹ, một ban lãnh đạo mà đa số là người Mỹ, và một cổ phần vàng cho phép chính phủ phê duyệt một số vị trí trong ban giám đốc.” Theo ông, điều này sẽ giúp chính phủ đảm bảo không có các quyết định gây tổn hại như cắt giảm sản lượng.

Cả ông Trump và người tiền nhiệm Joe Biden đều phản đối thương vụ trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024, cùng khẳng định rằng US Steel phải thuộc quyền kiểm soát của Mỹ. Ông Biden đã bác bỏ thỏa thuận vì lý do an ninh quốc gia ngay trước khi ông Trump nhậm chức. Sau đó, Tổng thống mới đã ra lệnh rà soát lại và tuyên bố ủng hộ thỏa thuận vào tuần trước.

Những người ủng hộ thương vụ giữa Nippon và US Steel từ lâu lập luận rằng Nhật Bản sẽ giúp hồi sinh tập đoàn này bằng các khoản đầu tư mới. Tuy nhiên, quá trình hoàn tất thỏa thuận vẫn chưa rõ ràng. Hai bên còn chờ quy trình xem xét của CFIUS, và hiện chưa rõ liệu các văn bản quy định biện pháp giảm thiểu rủi ro — trong đó nêu rõ quyền can thiệp của chính phủ Mỹ — đã được thống nhất hay chưa.

— Với sự hỗ trợ của Jeran Wittenstein và Kate Sullivan