Trước hàng loạt cảnh báo mới từ thị trường tài chính, giới doanh nghiệp và các cố vấn cấp cao, Tổng thống Donald Trump trong tuần này đã giảm áp lực đối với hai mục tiêu thường xuyên bị ông chỉ trích: Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell và Trung Quốc.

Ngay từ khi lên nắm quyền, ông Trump đã thể hiện quyết tâm tái định hình trật tự kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, sự biến động mạnh của thị trường chứng khoán và trái phiếu, cùng những lời khẩn cầu từ lãnh đạo doanh nghiệp về tác động tiêu cực của chính sách thuế và việc can thiệp vào Fed, đã buộc ông phải tỏ ra mềm mỏng hơn.

Hôm thứ Ba, ông Trump tuyên bố không có ý định sa thải ông Powell, dù trước đó liên tục chỉ trích chính sách của Fed. Ông cũng cho biết một thỏa thuận với Trung Quốc có thể giúp giảm đáng kể các mức thuế hiện hành. Một ngày sau, khi có thông tin rằng Mỹ sẵn sàng giảm dần thuế đối với Trung Quốc trong vòng 5 năm, ông Trump nói với báo chí rằng Trung Quốc “sẽ ổn thôi” nếu hai bên đạt được tiến triển trong đàm phán.

Tuyên bố của ông đã phần nào trấn an giới đầu tư, vốn tỏ ra lo ngại trong nhiều tuần qua. Chỉ số S&P 500 tăng 1,7%, dù sau đó giảm nhẹ so với mức tăng cao nhất trong ngày là 3,4%.

Tuy nhiên, những thay đổi liên tục từ ông Trump cho thấy thị trường và nền kinh tế Mỹ đang ngày càng bị chi phối bởi các quyết định đột ngột của Tổng thống — dấu hiệu cho thấy sự bất ổn vẫn còn kéo dài.

Ông Trump đưa ra bước ngoặt này sau cuộc gặp với lãnh đạo Walmart, Home Depot và Target — những người cảnh báo rằng thuế nhập khẩu có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng và đẩy giá hàng hóa tăng cao. Một trong các lãnh đạo tham dự cho biết những cảnh báo này dường như đã khiến ông Trump cân nhắc lại quyết định.

“Chúng ta sẽ có một thỏa thuận công bằng với Trung Quốc,” ông Trump phát biểu hôm thứ Tư. Sau đó, ông nói thêm rằng có thể công bố mức thuế mới với một số quốc gia, bao gồm Trung Quốc, trong vòng hai đến ba tuần tới — tùy thuộc vào phản ứng của Bắc Kinh. “Còn tùy vào họ,” ông nói. “Chúng ta đang ở một vị thế rất mạnh.”

Tờ Wall Street Journal đưa tin chính quyền Trump đang xem xét kế hoạch giảm thuế nhập khẩu từ Trung Quốc. Theo đề xuất, thuế sẽ được phân tầng — 35% cho các mặt hàng không liên quan đến an ninh quốc gia, 100% cho các mặt hàng nhạy cảm — và triển khai dần trong 5 năm, với mức thuế tổng thể giảm xuống còn từ 50% đến 65%.

Tuy nhiên, các cố vấn Nhà Trắng cho biết kế hoạch này sẽ không được thực hiện nếu Trung Quốc không thể hiện thiện chí đàm phán. Một quan chức nhận định rằng đây có thể chỉ là phép thử để khuyến khích Bắc Kinh ngồi lại bàn đàm phán.

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cũng khẳng định Mỹ không có ý định đơn phương hạ thuế, đồng thời cho biết một thỏa thuận thương mại toàn diện có thể mất từ hai đến ba năm để hoàn tất. Những phát biểu này đã khiến đà tăng của thị trường chứng khoán bị suy yếu.

“Chúng tôi sẽ không đơn phương hạ thuế đối với Trung Quốc. Tổng thống Trump đã nói rõ rằng Trung Quốc cần đạt được thỏa thuận với Mỹ, và chúng tôi tin điều đó sẽ xảy ra,” Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói trên kênh Fox News.

Khi được hỏi ai đang cố vấn cho Tổng thống về các chính sách thuế và thương mại, ông Bessent cho biết ông Trump “thường xuyên tham khảo ý kiến” từ giới doanh nghiệp, trong đó có ba hãng ô tô lớn nhất nước Đức đã đến gặp ông vào tuần trước.

Hiện Nhà Trắng vẫn chưa chính thức bắt đầu đàm phán thuế quan với Trung Quốc. Tuy nhiên, khi được hỏi về khả năng này, ông Trump đáp: “Mọi chuyện vẫn đang diễn ra.” Ông nói thêm: “Chúng ta sẽ kiếm được tiền từ tất cả các quốc gia, và ai cũng sẽ cảm thấy hài lòng.”

Đồng thời, ông cũng thể hiện thái độ mềm mỏng hơn với Chủ tịch Powell, sau khi nhận được lời khuyên từ các cố vấn cấp cao. Một nguồn tin cho biết ông Bessent gần đây đã đề nghị Tổng thống tuyên bố rõ rằng ông không có ý định sa thải Chủ tịch Fed, và khẳng định niềm tin với vai trò độc lập của ngân hàng trung ương.

Báo Wall Street Journal cũng đưa tin Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick là một trong những người khuyên ông Trump nên hạn chế chỉ trích Fed. Những cuộc trao đổi này diễn ra ngay trước khi ông Trump tuyên bố với báo chí rằng ông “không có ý định” cách chức ông Powell, dù trước đó từng xem xét tính hợp pháp của việc làm này.

“Chúng tôi không bình luận về các cuộc trao đổi riêng tư của Tổng thống, dù chúng có xảy ra hay không,” người phát ngôn Nhà Trắng Taylor Rogers nói. “Tổng thống có một đội ngũ cố vấn rất giỏi, nhưng cuối cùng ông vẫn là người đưa ra quyết định.”

Khi được hỏi liệu có liên lạc với ông Powell hay chưa, ông Trump cho biết chưa gọi, nhưng không loại trừ khả năng đó. “Tôi có thể sẽ gọi. Tôi chưa gọi, nhưng tôi cho rằng ông ấy đang mắc sai lầm khi không hạ lãi suất,” ông nói.

Sự thay đổi lập trường của ông Trump cho thấy ông ngày càng nhạy cảm hơn với phản ứng của thị trường và lời khuyên từ các cố vấn xuất thân từ Phố Wall như Bessent và Lutnick — nhất là sau khi cố vấn thương mại Peter Navarro đóng vai trò then chốt trong chính sách thuế công bố hôm 2 tháng 4.

Triển vọng kinh tế Mỹ đang xấu đi do bất ổn từ chính sách thuế của ông Trump. Các khảo sát gần đây cho thấy người dân lo ngại giá cả sẽ tiếp tục tăng. Nhiều chuyên gia kinh tế đã hạ dự báo tăng trưởng và cảnh báo lạm phát sẽ còn cao hơn.

Ông Powell từng lưu ý rằng các mức thuế mới cao hơn dự kiến và có thể làm lạm phát tăng trong ngắn hạn. Ông cùng các quan chức Fed cho biết sẽ giữ nguyên lãi suất để theo dõi tác động từ các chính sách thuế.

“Nhiệm vụ của chúng tôi là duy trì kỳ vọng lạm phát dài hạn ở mức ổn định và bảo đảm rằng một đợt tăng giá tạm thời sẽ không biến thành vấn đề lạm phát kéo dài,” ông Powell nói tại Câu lạc bộ Kinh tế Chicago tuần trước.

Ngay cả trước khi các mức thuế mới được công bố, Fed đã bắt đầu tỏ ra thận trọng hơn, khi lạm phát liên tục vượt ngưỡng mục tiêu 2%. Theo số liệu, lạm phát đến tháng Hai đã đạt 2,5%.

Cùng lúc đó, ngành sản xuất Mỹ cũng đang chịu ảnh hưởng. Viện Quản lý Cung ứng cho biết hoạt động sản xuất đã giảm trong tháng trước. Dữ liệu từ Fed New York cho thấy sản xuất công nghiệp sụt giảm tháng thứ hai liên tiếp trong tháng Tư.

Tại một hội nghị kín hôm thứ Ba, ông Bessent nhấn mạnh rằng hai nền kinh tế lớn nhất thế giới cần tìm giải pháp xoa dịu căng thẳng, vì tình hình hiện tại không thể kéo dài. Sau đó, ông Trump phát biểu: “Chúng tôi sẽ cư xử đúng mực, họ cũng vậy. Rồi chúng ta sẽ xem chuyện gì xảy ra.”

Ông Trump nói thêm rằng ông không thấy cần thiết phải căng thẳng với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, và sẽ không đề cập đến vấn đề COVID-19 trong các cuộc thảo luận sắp tới. Gần đây, Nhà Trắng công bố một trang web ám chỉ virus có thể bắt nguồn từ phòng thí nghiệm Trung Quốc, khiến Bắc Kinh phản ứng mạnh.

Tại cuộc họp báo thường kỳ hôm thứ Tư, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Khôn tuyên bố “cánh cửa đàm phán vẫn luôn rộng mở” và khẳng định trong một cuộc chiến thương mại, không ai là người chiến thắng. Dù ông Trump nhiều lần đề xuất gặp trực tiếp ông Tập, phía Trung Quốc yêu cầu hai bên phải đạt khung thỏa thuận rõ ràng trước khi lãnh đạo cấp cao lên tiếng.

Khi được hỏi về hiệu quả của các mức thuế áp lên Trung Quốc, bà Karoline Leavitt cho rằng đây là “công cụ gây sức ép” buộc các quốc gia ngồi vào bàn đàm phán. Trước ý kiến rằng Trung Quốc chưa nhượng bộ, bà nói: “Hãy kiên nhẫn, rồi mọi người sẽ thấy.”

Từ khi áp thuế ngày 2 tháng 4, thị trường chứng khoán và trái phiếu Mỹ đã chịu áp lực lớn. Dù ông Trump tạm hoãn áp thuế với phần lớn quốc gia trong 90 ngày, mức thuế 145% với hàng hóa Trung Quốc vẫn giữ nguyên, ngoại trừ một số mặt hàng như máy tính và thiết bị điện tử phổ biến.

Bloomberg Economics nói gì…

“Tất cả những người chúng tôi gặp tại Bắc Kinh đều ủng hộ việc Trung Quốc đáp trả mức thuế cao của Mỹ. Đây là sự khác biệt rõ rệt so với cuộc chiến thương mại năm 2018–2019, khi mọi người cho rằng Trung Quốc nên hòa giải với Mỹ. Hiện nay, người dân cho rằng không thể đạt được thỏa thuận thương mại công bằng với Mỹ nếu không đấu tranh.”

— David Qu.

“Trump đang hoảng loạn vì thị trường lao dốc, trong khi lợi suất trái phiếu vẫn rất cao,” bà Alicia Garcia Herrero, kinh tế trưởng khu vực châu Á – Thái Bình Dương tại Natixis, nhận định. “Ông ấy cần một thỏa thuận, càng sớm càng tốt. Trong bối cảnh hiện tại, Trung Quốc không cần phải nhượng bộ.”

— Với sự hỗ trợ của Josh Wingrove, Daniel Flatley, Philip Glamann, Amara Omeokwe, Chris Anstey, Jenni Marsh, Jennifer A Dlouhy, Fran Wang, Alan Wong, Shikhar Balwani, Iris Ouyang, Lucille Liu, Jing Li, James Mayger, Paul Abelsky, and Jorgelina Do Rosario