Lập trường kiên quyết của Trung Quốc trong việc đàm phán ngừng áp thuế với Mỹ đã khiến một số quốc gia tin rằng họ cần áp dụng cách tiếp cận cứng rắn hơn trong các cuộc đàm phán thương mại của mình với chính quyền Tổng thống Trump.

Thỏa thuận tạm ngừng áp thuế được ký kết cách đây một tuần đã mở đường cho các vòng đàm phán kéo dài và phức tạp giữa Washington và Bắc Kinh. Mặc dù đạt được một số nhượng bộ, Trung Quốc vẫn phải chịu mức thuế trung bình gần 50% đối với hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ, bao gồm cả các loại thuế trước đây và mức thuế 30% đã được thỏa thuận tại Geneva, Thụy Sĩ.

Tuy nhiên, việc ông Donald Trump sẵn sàng giảm mức thuế từ 145% xuống còn 30% đối với Trung Quốc đã khiến chính phủ các nước rất ngạc nhiên. Các quốc gia này đến nay vẫn tuân theo yêu cầu của Mỹ là đàm phán thay vì trả đũa.

Sau khi Trung Quốc đạt được thỏa thuận có lợi nhờ chiến thuật đàm phán cứng rắn — dù chỉ là tạm thời — nhiều quốc gia khác bắt đầu tự hỏi liệu đây có phải là cách đàm phán đúng đắn hơn không.

“Điều này làm thay đổi cục diện đàm phán,” Stephen Olson, cựu đàm phán thương mại Mỹ và hiện là nghiên cứu viên cao cấp tại Viện ISEAS — Yusof Ishak ở Singapore, nhận định. “Nhiều quốc gia sẽ nhìn vào kết quả cuộc đàm phán Geneva và kết luận rằng ông Trump đã bắt đầu nhận ra ông đã đánh giá quá cao vị thế của mình.”

Hiện tại, mức thuế cao hơn vẫn được giữ ở mức 10%. Tuy nhiên, nếu các thỏa thuận không được ký kết hoặc không được gia hạn trước khi thời gian tạm hoãn 90 ngày kết thúc vào tháng 7, mức thuế sẽ quay trở lại mức cao hơn.

Dù các quan chức tránh công khai thể hiện lập trường cứng rắn hơn, nhưng có dấu hiệu rõ ràng cho thấy các quốc gia lớn nhận ra họ đang nắm giữ nhiều lợi thế hơn trước và có thể kéo dài tiến trình đàm phán.

Lee Jae-myung, ứng cử viên hàng đầu cho vị trí tổng thống Hàn Quốc, cho rằng không cần phải vội vàng đạt thỏa thuận thương mại với Mỹ. Ông chỉ trích chính phủ lâm thời vì đã quá nóng vội tham gia đàm phán với chính quyền ông Trump.

Ngay cả chính ông Trump cũng thừa nhận vào tuần trước — khi thời gian tạm hoãn áp thuế 90 ngày đã đi được nửa chặng đường — rằng không có đủ thời gian để đạt được thỏa thuận với khoảng 150 quốc gia đang chờ đàm phán. Do đó, Mỹ có thể tự áp đặt mức thuế cao hơn trong hai đến ba tuần tới.

Ông Trump cũng tuyên bố rằng Ấn Độ đã sẵn sàng giảm toàn bộ thuế đối với hàng hóa Mỹ. Nhưng Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar nói với các phóng viên rằng các cuộc đàm phán thương mại vẫn đang diễn ra và “bất kỳ đánh giá nào về vấn đề này đều là quá sớm.”

Bộ trưởng Thương mại Ấn Độ Piyush Goyal dự kiến sẽ đến Mỹ vào cuối tuần để tiếp tục đàm phán.

“Rất nhiều quốc gia có thể học hỏi cách Trung Quốc đàm phán với Tổng thống Trump. Đó là phải giữ vững lập trường, bình tĩnh và buộc ông ấy phải nhượng bộ,” Marko Papic, chiến lược gia trưởng của GeoMacro tại BCA Research, nhận xét.

Nhật Bản đánh giá lại cách đàm phán

Các quan chức thương mại Nhật Bản dự kiến sẽ đến Washington trong tuần này. Bộ trưởng Thương mại Nhật Bản Yoji Muto đã bỏ qua một cuộc họp khu vực tại Hàn Quốc tuần trước mà Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer tham dự.

Nhà đàm phán hàng đầu Ryosei Akazawa, người đứng đầu nhóm đặc trách thuế quan của Nhật Bản, cho biết vào đầu tháng này rằng ông hy vọng đạt được thỏa thuận với Mỹ vào tháng 6. Tuy nhiên, các báo cáo truyền thông địa phương gần đây cho thấy thỏa thuận có nhiều khả năng sẽ được hoàn tất vào tháng 7, trước cuộc bầu cử thượng viện.

Các nhà hoạch định chính sách tại Tokyo có thể bắt đầu nhận ra rằng sẽ tốt hơn nếu họ dành thêm thời gian thay vì phải đưa ra những nhượng bộ lớn chỉ để nhanh chóng hoàn tất quá trình đàm phán.

Alicia Garcia Herrero, kinh tế trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Natixis, nhận xét. “Thỏa thuận này cho phép Trung Quốc vượt qua hàng chờ và cũng không mang lại lợi ích rõ ràng cho Mỹ, khiến các quốc gia khác cảm thấy gấp đôi phần đau đớn khi chứng kiến.”

Ngay cả các quan chức Mỹ cũng ám chỉ rằng các cuộc đàm phán sẽ kéo dài. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick nói với Bloomberg TV rằng các cuộc đàm phán với Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ mất thời gian. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tuần trước cho biết Liên minh châu Âu (EU) đang gặp khó khăn trong đàm phán vì thiếu sự đoàn kết.

“Tôi nghĩ Mỹ và châu Âu có thể sẽ chậm hơn một chút,” Bessent phát biểu hôm thứ Ba tại Diễn đàn Đầu tư Mỹ – Saudi ở Riyadh.

Vào Chủ nhật, ông Bessent bày tỏ sự lạc quan về tiến trình đàm phán nói chung, nhấn mạnh rằng “chúng ta không đến được đây chỉ trong một đêm.”

“Với một vài ngoại lệ, hầu hết các quốc gia đang đưa ra những đề xuất rất tích cực cho chúng tôi,” Bessent nói trong một cuộc phỏng vấn trên chương trình State of the Union của CNN. “Họ muốn giảm thuế nhập khẩu, nới lỏng các rào cản phi thuế quan. Một số quốc gia đã thao túng tỷ giá hối đoái hoặc trợ cấp cho ngành công nghiệp và lao động của họ.”

Sự hoài nghi của EU

Theo những người quen thuộc với các cuộc thảo luận của EU, các quan chức tại Brussels coi thông báo về thỏa thuận thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc chỉ là nhằm duy trì mức thuế cao mà không mang lại thay đổi đáng kể. Họ nhận thấy thỏa thuận này còn nhiều hạn chế trên nhiều phương diện.

Những người này cho rằng các lợi ích đàm phán dành cho Mỹ là rất ít, và việc không có một mục tiêu rõ ràng trong thời gian đình chỉ 90 ngày cho thấy ông Trump không còn muốn gia tăng áp lực đối với Bắc Kinh.

“Cục diện thương mại toàn cầu đang trở nên rời rạc hơn,” Valdis Dombrovskis, quan chức kinh tế hàng đầu của Ủy ban châu Âu, nhận định trong một cuộc phỏng vấn tại London hôm thứ Năm. Ông đề cập đến thỏa thuận tạm ngừng thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc, cùng với bản phác thảo thỏa thuận giữa Anh và Mỹ được công bố vài ngày trước đó.

Chuyến thăm Bắc Kinh

Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva, người trước đây luôn ưu tiên đàm phán với Mỹ trước khi đáp trả, hôm thứ Tư đã bác bỏ lo ngại rằng việc tăng cường quan hệ với Trung Quốc có thể gây phản ứng tiêu cực từ Washington. Ông đưa ra tuyên bố này sau chuyến thăm chính thức tới Bắc Kinh, nơi ông đã ký kết hơn 30 thỏa thuận hợp tác.

Tổng thống Colombia Gustavo Petro, cũng có mặt tại Bắc Kinh vào tuần trước, đã ký kết tham gia sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, nhằm thúc đẩy thương mại và đầu tư cho quốc gia của mình. Dù vậy, nhà ngoại giao hàng đầu của Colombia nhấn mạnh rằng Mỹ vẫn là đồng minh chính của nước này.

Thỏa thuận giữa Mỹ và Trung Quốc cũng cho thấy Washington không hoàn toàn tránh được áp lực từ những khó khăn kinh tế trong nước do thuế quan gây ra.

“Tác động kinh tế đang trở nên rõ ràng và lan rộng hơn tại Mỹ, và thỏa thuận này có thể được coi là sự thừa nhận từ chính quyền ông Trump,” Robert Subbaraman, trưởng bộ phận nghiên cứu thị trường toàn cầu của Nomura, nhận định.

Tuy nhiên, theo Bert Hofman, giáo sư tại Đại học Quốc gia Singapore và cựu giám đốc quốc gia của Ngân hàng Thế giới tại Trung Quốc, chỉ những quốc gia có sức mạnh kinh tế đáng kể và mức độ phụ thuộc thấp vào thương mại với Mỹ mới có thể áp dụng cách tiếp cận tương tự.

“Hầu hết các quốc gia đều gặp rủi ro lớn nếu áp dụng lập trường cứng rắn với Mỹ,” Hofman nói qua điện thoại.

Một ví dụ điển hình là Canada. Theo Oxford Economics, tuần trước Canada đã gần như tạm dừng việc áp dụng tất cả thuế quan đối với hàng hóa Mỹ. Tuy nhiên, vào cuối tuần, Bộ trưởng Tài chính Canada Francois-Philippe Champagne đã bác bỏ thông tin này, khẳng định rằng chính phủ vẫn giữ nguyên mức thuế trả đũa 25% đối với hàng hóa Mỹ trị giá hàng chục tỷ USD.

Ông cho biết khoảng 70% thuế trả đũa mà Canada áp dụng từ tháng 3 vẫn còn hiệu lực. Trong một bài đăng trên mạng xã hội hôm thứ Bảy, ông giải thích rằng chính phủ chỉ “tạm thời và công khai hoãn áp thuế” đối với một số mặt hàng nhất định vì lý do sức khỏe và an toàn công cộng.

Tuy nhiên, với vai trò quan trọng của Trung Quốc trong nền kinh tế toàn cầu với tư cách là "công xưởng của thế giới", các quốc gia khác có thể phải tìm cách sử dụng những chiến lược sáng tạo hơn để tăng cường vị thế của mình trên bàn đàm phán, theo Marko Papic, chiến lược gia trưởng của GeoMacro tại BCA Research.

Thiếu đòn bẩy

Với một phần ba nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại với Mỹ, Việt Nam thiếu sức mạnh đàm phán, khiến nước này khó có thể thực sự áp dụng chiến thuật đàm phán cứng rắn.

Việt Nam, một trong những quốc gia đầu tiên đề nghị mua thêm hàng hóa Mỹ như máy bay của Boeing để giảm thặng dư thương mại, đã chỉ trích thuế quan của Tổng thống Trump vào đầu tháng này là "vô lý."

Nếu các quốc gia lớn hơn muốn đối đầu với Mỹ, họ có thể phản ứng mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực thương mại dịch vụ, theo Katrina Ell, trưởng bộ phận kinh tế khu vực châu Á – Thái Bình Dương của Moody’s Analytics.

Dữ liệu của Moody’s Analytics cho thấy EU, Singapore, Hàn Quốc và Nhật Bản là những quốc gia có thâm hụt thương mại dịch vụ lớn nhất với Mỹ.

“Trung Quốc có quá nhiều con bài để đối phó với Mỹ nên Washington khó duy trì lập trường cứng rắn được, trong khi điều này không đúng với nhiều nền kinh tế khác,” Ell nói qua điện thoại. “Điều quan trọng là phải hiểu rõ ai thực sự nắm giữ lợi thế trong các cuộc đàm phán này.”

— Với sự hỗ trợ của Yoshiaki Nohara, Ruchi Bhatia, Alberto Nardelli, Skylar Woodhouse, và Malcolm Scott