Ứng dụng công nghệ hiện đại là yếu tố then chốt trong triển khai dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Trường Đại học Giao thông Vận tải vừa tập hợp 24 báo cáo khoa học từ chuyên gia Việt Nam, Pháp, Hàn Quốc, Trung Quốc và nhiều doanh nghiệp để phân tích mô hình quốc tế.

Nhật Bản khởi đầu với Shinkansen từ 1964, quản lý tập trung, tách vận hành – hạ tầng, kết hợp phát triển TOD quanh ga, khai thác thêm dịch vụ thương mại.

Hàn Quốc áp dụng PPP với tuyến SRT, Nhà nước lo giải phóng mặt bằng, doanh nghiệp vận hành và chia sẻ rủi ro.

Trung Quốc dùng vốn công làm chủ lực, hình thành mạng lưới 47.000 km vào năm 2024, sau đó khuyến khích tư nhân sản xuất phương tiện, EPC, khai thác địa phương.

Đức nhấn mạnh thẩm định xã hội – môi trường, cho phép nhiều nhà khai thác cạnh tranh.

Pháp đầu tư hạ tầng công, tư nhân tham gia EPC, BT, vận hành, từ 2021 mở cửa cạnh tranh.

PGS.TS Nguyễn Hồng Thái cho rằng Việt Nam có thể học Nhật về an toàn và TOD, Hàn Quốc về PPP minh bạch, Trung Quốc về vai trò dẫn dắt Nhà nước giai đoạn đầu, Đức và Pháp về mô hình đầu tư công – vận hành tư. Ông nhấn mạnh Chính phủ cần là “kiến tạo thể chế” và “bảo đảm rủi ro” để thu hút tư nhân, qua đó không chỉ huy động vốn mà còn thúc đẩy công nghiệp phụ trợ và nâng cao năng lực quản lý.

TS. Trần Nam Tú chỉ ra mô hình hợp tác ba nhà: Mỹ theo hướng bottom-up (đại học – doanh nghiệp chủ động), Hàn Quốc và Nhật theo top-down (Nhà nước định hướng). Nhật còn mở rộng vai trò cộng đồng.

PGS.TS Nguyễn Văn Hùng đề xuất mô hình “năm bên”: Nhà nước, đại học, doanh nghiệp, đơn vị chuyển giao công nghệ, cùng địa phương và xã hội thụ hưởng, coi đó là nền tảng phát triển công nghệ chiến lược và nhân lực chất lượng cao.