Tập đoàn Alphabet, công ty mẹ của Google, đã hai lần bị thẩm phán liên bang kết luận vi phạm luật chống độc quyền trong hai vụ kiện riêng biệt chỉ trong vòng chưa đầy một năm.

Hiện Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đang chuẩn bị thực hiện những thay đổi lớn trong cách Google vận hành hoạt động quảng cáo trực tuyến. Tập đoàn này có thể sẽ bị buộc phải bán một số công nghệ chủ chốt, trong đó có sàn giao dịch quảng cáo, nhằm giảm mức độ kiểm soát đối với nguồn thu của các nhà xuất bản độc lập trên mạng. Trong một vụ kiện khác liên quan đến công cụ tìm kiếm, Google có thể bị buộc phải bán cả trình duyệt Chrome.

Việc xác định các biện pháp khắc phục trong hai vụ kiện đặt ra nhiều thách thức pháp lý cho chính phủ Mỹ, trong bối cảnh họ muốn tái cấu trúc nhiều mảng kinh doanh của một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, quá trình này có thể kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.

“Chúng ta chưa từng thấy tình huống nào như thế này trước đây,” giáo sư luật Rebecca Allensworth tại Đại học Vanderbilt nhận định. “Các vụ án giải thể doanh nghiệp lớn trước đây thường do cùng một thẩm phán xử lý.”

Phiên điều trần diễn ra vào tuần tới

Hiện chưa có thời gian biểu cụ thể cho các bước tiếp theo sau phán quyết ngày 17 tháng 4 vừa qua, trong đó tòa xác định Google đã độc quyền bất hợp pháp trong lĩnh vực công nghệ quảng cáo. Tuy nhiên, một phiên điều trần kéo dài ba tuần dự kiến sẽ bắt đầu vào tuần tới, nhằm xem xét biện pháp khắc phục cho vụ kiện liên quan đến thị phần công cụ tìm kiếm của Google hồi năm ngoái.

Thẩm phán Amit Mehta tại Tòa án Liên bang Washington, người đã ra phán quyết trong vụ việc năm ngoái, dự kiến sẽ công bố quyết định về biện pháp khắc phục vào tháng Tám. Theo giáo sư Allensworth, quyết định này có thể ảnh hưởng đến cách thẩm phán Leonie Brinkema xử lý vụ việc bà vừa kết luận. “Có khả năng ông Mehta sẽ bắt đầu từ con số không, còn bà Brinkema thì không,” bà nói.

Trong phản hồi sau phán quyết hôm thứ Năm, Google tuyên bố sẽ kháng cáo đối với phần thua kiện.

“Chúng tôi không đồng tình với phán quyết của tòa liên quan đến các công cụ dành cho nhà xuất bản,” bà Lee-Anne Mulholland, phó chủ tịch phụ trách quan hệ pháp lý của Google, cho biết. “Các nhà xuất bản có nhiều lựa chọn và họ chọn Google vì công cụ quảng cáo của chúng tôi đơn giản, tiết kiệm và hiệu quả.”

"Quyền lực độc quyền"

Phát ngôn viên Bộ Tư pháp chưa phản hồi yêu cầu bình luận về quy trình áp dụng biện pháp khắc phục. Tuy nhiên, Trợ lý Bộ trưởng Tư pháp Gail Slater phát biểu hôm thứ Năm rằng “Google là một tập đoàn độc quyền và đã lạm dụng quyền lực này.”

Google vẫn có thể tìm cách đàm phán để dàn xếp cả hai vụ kiện. Tuy nhiên, với những thắng lợi gần đây của Bộ Tư pháp, Google có thể sẽ phải đối mặt với các điều kiện khắt khe hơn nếu muốn đạt được thỏa thuận. Hồi tháng Ba, Google từng làm việc với Bộ Tư pháp để tránh nguy cơ bị yêu cầu tách riêng mảng công cụ tìm kiếm, nhưng nỗ lực này đã thất bại.

Khác với một số lĩnh vực khác, Google không thể giải quyết vụ kiện chống độc quyền bằng cách nộp phạt. Bộ Tư pháp không có thẩm quyền áp dụng hình phạt tài chính trong các vụ kiện dân sự như vậy. Do đó, bất kỳ thỏa thuận nào cũng sẽ đòi hỏi thay đổi thực chất trong mô hình kinh doanh của công ty.

Thẩm phán Brinkema sẽ tổ chức một loạt phiên điều trần để hai bên trình bày quan điểm trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.

Trong phán quyết hôm thứ Năm, bà xác định Google độc quyền hai thị trường: sàn giao dịch quảng cáo và hệ thống giúp các trang web bán không gian quảng cáo (máy chủ quảng cáo). Tuy nhiên, bà cho rằng chưa đủ cơ sở để kết luận Google độc quyền thị trường thứ ba — các công cụ hỗ trợ doanh nghiệp triển khai quảng cáo hiển thị.

Trình duyệt Chrome

Tuần tới, Bộ Tư pháp sẽ đối đầu với Google tại tòa án dưới sự chủ tọa của thẩm phán Mehta, nhằm xác định những thay đổi cần thiết để khôi phục cạnh tranh lành mạnh. Chính phủ đề xuất buộc Google phải bán trình duyệt Chrome, chia sẻ dữ liệu tìm kiếm với các đối thủ và chấm dứt việc chi tiền để giành quyền xuất hiện mặc định trên các thiết bị và dịch vụ khác.

Trước đó, thẩm phán Mehta đã kết luận rằng Google chi hàng tỷ đô la cho Apple và các công ty khác để đưa công cụ tìm kiếm của mình thành mặc định trên điện thoại và trình duyệt, qua đó loại bỏ cơ hội cạnh tranh của đối thủ.

Vào tháng Mười Một năm ngoái, Google gọi đề xuất của Bộ Tư pháp là “một hành động can thiệp cực đoan có thể gây hại cho người dân Mỹ và làm suy yếu vai trò dẫn đầu của Mỹ trong ngành công nghệ toàn cầu.”

Dù hai vụ kiện không được xử lý cùng lúc, Bộ Tư pháp cho rằng vẫn có thể xem xét riêng biệt, theo một nguồn tin thân cận.

"Việc chia tách không thể chỉ nói suông"

Hai vụ kiện liên quan đến các lĩnh vực khác nhau trong hoạt động kinh doanh của Google, đòi hỏi những giải pháp kỹ thuật phức tạp. “Không thể chỉ nói chung chung về chuyện chia tách Google,” giáo sư Allensworth nói. “Nếu muốn chia thì phải biết rõ chia cái gì và chia như thế nào.”

Trong vụ kiện liên quan đến công nghệ quảng cáo, hai bên sẽ đệ trình đề xuất dựa trên phán quyết của tòa. Trong đơn kiện nộp đầu năm 2023, Bộ Tư pháp yêu cầu Google bán bộ công cụ Ad Manager — bao gồm máy chủ quảng cáo dành cho nhà xuất bản (DFP) và sàn giao dịch AdX — cùng với bất kỳ biện pháp cấu trúc bổ sung nào nhằm khắc phục hậu quả do hành vi hạn chế cạnh tranh.

Việc thực hiện có thể trở nên phức tạp hơn do ảnh hưởng từ phán quyết của thẩm phán Brinkema. Bà nhận định rằng “Google đã củng cố vị thế trong lĩnh vực quảng cáo cho nhà xuất bản thông qua thương vụ mua lại DoubleClick.”

Tuy nhiên, bà cũng kết luận rằng “chính phủ không chứng minh được rằng các thương vụ mua lại DoubleClick và Admeld là hành vi hạn chế cạnh tranh.”

Dù vậy, theo Allensworth, đây không phải là yếu tố bắt buộc để đảo ngược các thương vụ. “Chính sự tích hợp theo chiều dọc đã dẫn đến hành vi mà thẩm phán Brinkema cho là có vấn đề,” bà nói, ám chỉ cách Google kiểm soát nhiều khâu trong chuỗi công nghệ quảng cáo.

Việc buộc Google phải chia tách có thể tác động lớn đến lợi nhuận công ty. Tuy nhiên, do quá trình kháng cáo có thể kéo dài trong nhiều năm, những thay đổi lớn khó có thể diễn ra ngay lập tức.

“Nếu Google buộc phải tách riêng mảng quảng cáo, mô hình kinh doanh của họ sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng,” nhà phân tích Dan Morgan của Synovus nhận định. “Không nên hy vọng có thay đổi nào cho đến khi toàn bộ quá trình kháng cáo kết thúc.”

 — Với sự hỗ trợ của Julia Love