Ngày 26.8, Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP, chấm dứt độc quyền sản xuất và nhập khẩu vàng miếng, mở cửa cho các doanh nghiệp vốn trên 1.000 tỉ đồng và ngân hàng thương mại vốn trên 50.000 tỉ đồng tham gia. Thị trường kỳ vọng sẽ xuất hiện nhiều thương hiệu mới, tạo cạnh tranh và minh bạch hơn, song hiệu quả thực tế cần thêm thời gian để kiểm chứng.

Trên thị trường quốc tế, giá vàng giao ngay ngày 29.8 tại New York tăng lên 3.415 USD/ounce (tham chiếu lúc 3 giờ 30 chiều Việt Nam), mức cao nhất trong hơn hai tuần, khi giới đầu tư tìm đến tài sản trú ẩn trước loạt dữ liệu kinh tế Mỹ sắp công bố.

Trong nước, ngày 29.8, giá vàng miếng SJC được giao dịch ở mức 127,8 – 129,3 triệu đồng/lượng, tăng 1,1 triệu đồng chỉ sau hai ngày. Vàng nhẫn và vàng trang sức cũng leo lên 123,5 triệu đồng/lượng. Chênh lệch với giá thế giới đã vượt 19 triệu đồng/lượng, mức cao nhất nhiều năm.

Theo các chuyên gia, nguyên nhân không chỉ đến từ biến động quốc tế mà còn do cấu trúc thị trường trong nước. Hơn một thập kỷ qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) độc quyền sản xuất vàng miếng SJC, biến thương hiệu này thành “chuẩn mực” duy nhất.

Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh (ĐH RMIT Việt Nam) nhận định điều này khiến người tiêu dùng chịu thiệt, vừa phải mua giá cao, vừa khó tiếp cận do khan hàng.

Ông Đinh Nho Bảng, Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, bổ sung rằng ngay cả khi NHNN tung ra hơn 13 tấn vàng SJC trong năm 2024, giá vẫn không hạ, cho thấy nguồn cung vật chất đơn thuần là chưa đủ.

Các yếu tố toàn cầu tiếp tục củng cố sức ép: Fed được dự báo giảm lãi suất trong năm 2025, trong khi xung đột địa chính trị và giá năng lượng leo thang càng khiến vàng giữ vững vị thế “bảo hiểm danh mục”. Sự cộng hưởng giữa yếu tố quốc tế và cơ chế độc quyền trong nước đã khiến giá vàng nội địa liên tục lập đỉnh, buộc phải thay đổi chính sách quản lý.

Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh cho rằng việc mở cửa sẽ giúp nguồn cung dồi dào, thu hẹp chênh lệch giá, hạn chế buôn lậu và đầu cơ. Ông Tuấn Anh đồng thời cảnh báo hiệu quả không đến ngay do quá trình cấp phép mất thời gian, trong khi Ngân hàng NHNN vẫn cần kiểm soát để tránh rủi ro lạm phát.

Ông Đinh Nho Bảng đánh giá đây là bước ngoặt lớn nhất hơn 10 năm qua, song nhấn mạnh cơ quan quản lý phải cho phép nhập khẩu trực tiếp để tránh khan cung.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân từ ĐH Kinh tế TP.HCM nhận định bỏ độc quyền mới chỉ là một nửa, quan trọng nhất vẫn là nguồn cung. Ông đề xuất nhanh chóng xây dựng sàn giao dịch vàng hiện đại để giá nội địa gắn kết trực tiếp với thế giới.

Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh bổ sung rằng quy định giao dịch vàng trên 20 triệu đồng phải qua ngân hàng sẽ hạn chế rửa tiền, đồng thời đề xuất phát hành tín chỉ vàng kèm lãi suất để huy động nguồn vàng khổng lồ trong dân cho phát triển kinh tế.

Nhìn chung, nghị định mới mở ra kỳ vọng xây dựng thị trường vàng cạnh tranh, minh bạch và hội nhập quốc tế. Dù giá vàng trong nước có thể chưa hạ ngay do xu thế toàn cầu, nhưng về dài hạn, sự tham gia của nhiều đơn vị cùng khung quản lý rõ ràng sẽ giúp thu hẹp khoảng cách giá, ổn định vĩ mô và biến vàng thành kênh tích trữ an toàn.