Tổng thống Donald Trump siết chặt thị thực tay nghề cao cho lao động nước ngoài, giáng thêm một đòn vào quan hệ Mỹ – Ấn vốn chỉ vừa có dấu hiệu cải thiện tuần trước, tạo thêm trở ngại cho khả năng sớm đạt được thỏa thuận thương mại.

Mức phí 100.000 USD cho đơn xin H-1B mới của Trump chủ yếu ảnh hưởng đến người Ấn, nhóm chiếm hơn 70% số thị thực này trong quá khứ. Lệnh của Tổng thống Mỹ khiến ngành dịch vụ công nghệ 280 tỉ USD của Ấn Độ lo ngại, đe dọa mô hình gia công dịch vụ và khiến hàng ngàn việc làm có nguy cơ bị mất.

Trump đã đảo lộn nhiều thập niên ngoại giao Mỹ khi áp thuế 50% lên hàng xuất khẩu của Ấn Độ hồi tháng 8, một phần nhằm trừng phạt nước này vì mua dầu từ Nga. Căng thẳng tưởng như dịu lại khi tuần trước hai bên nối lại đàm phán thương mại và Trump gọi điện chúc mừng Thủ tướng Narendra Modi nhân dịp sinh nhật. Động thái bất ngờ siết nhập cư nay lại đặt dấu hỏi cho sự hòa hoãn ấy.

“Đây là một chiếc đinh lớn đóng vào quan tài quan hệ Ấn – Mỹ,” Biswajit Dhar, giáo sư tại Viện Phát triển Xã hội ở New Delhi, nhận định. “Phí 100.000 USD chẳng khác nào một rào cản phi thuế quan trong lĩnh vực dịch vụ, nhằm chặn đường chuyên gia Ấn, giáng đòn chí mạng vào quan hệ song phương.”

Thông tin về H-1B được công bố ngay trước chuyến thăm Mỹ của Bộ trưởng Thương mại Piyush Goyal trong tuần này để đàm phán thương mại. Ngoại trưởng Subrahmanyam Jaishankar cũng sẽ gặp Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tại New York vào thứ Hai, nơi vấn đề thị thực chắc chắn sẽ được đưa ra bàn thảo.

Chính quyền Trump yêu cầu Ấn Độ ngừng mua dầu của Nga, cho rằng điều đó giúp tài trợ cuộc chiến của Tổng thống Vladimir Putin tại Ukraine. Tuần trước, các quan chức Ấn Độ đã yêu cầu Mỹ bỏ mức thuế phạt bổ sung 25%, dù chính quyền Modi khẳng định sẽ không dừng nhập khẩu năng lượng từ Nga. Mỹ cũng thúc ép Nhóm G7 nâng thuế với Ấn Độ và Trung Quốc để trừng phạt việc mua dầu Nga.

Thương mại dịch vụ

Sonal Varma, kinh tế gia tại Nomura Holdings ở Singapore, cho biết nhiều năm hợp tác chiến lược Ấn – Mỹ đến nay vẫn chưa mang lại nhượng bộ nào cho New Delhi. Bà nói, đàm phán thương mại ngày càng đan xen với mục tiêu địa chính trị, làm phức tạp “khả năng giải quyết bất đồng.”

Cho tới nay, đàm phán thương mại Mỹ – Ấn tập trung vào hàng hóa, chứ không phải dịch vụ như công nghệ thông tin và tài chính. Việc Trump thay đổi chính sách thị thực đã kéo nền kinh tế dựa vào dịch vụ của Ấn Độ vào cuộc xung đột. Theo Varma, chính sách này còn tạo thêm rủi ro tăng trưởng trung hạn và gia tăng áp lực lên chính phủ trong việc kích thích nhu cầu nội địa. Dịch vụ chiếm khoảng 55% GDP, so với 17% từ sản xuất.

“Ấn Độ từ lâu đã nêu vấn đề thương mại dịch vụ, đặc biệt là tầm quan trọng của sự dịch chuyển nhân lực để cung ứng dịch vụ trong mọi cuộc đàm phán,” Deborah Elms, giám đốc chính sách thương mại tại Quỹ Hinrich ở Singapore, nhận xét. “Trong các cuộc đàm phán với Trump, đây sẽ trở thành vấn đề trọng tâm.”

Các nhà kinh tế cảnh báo thay đổi thị thực có nguy cơ cắt giảm kiều hối và làm suy yếu đồng rupee vốn đã nằm trong nhóm tệ nhất châu Á. Người Ấn là một trong những cộng đồng nhập cư lớn nhất ở Mỹ, chiếm khoảng 1% dân số, và lao động tay nghề cao gửi về gần 35 tỉ USD mỗi năm, theo Citigroup.

Áp lực lên ngành dịch vụ “đẩy Ấn Độ vào thế khó, khó có thể kháng cự yêu cầu từ Mỹ,” Amitendu Palit, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu Nam Á, nhận xét.

Các nhà phân tích cho rằng quy định siết thị thực sẽ khiến áp lực đè nặng lên Modi, trong khi chính phủ ông vẫn chật vật tạo đủ việc làm trong nước, còn nhiều người Ấn tìm cơ hội lương cao ở Mỹ.

Dù là nền kinh tế lớn tăng trưởng nhanh nhất thế giới, tốc độ tăng trưởng của Ấn Độ vẫn không đủ nhanh để tạo việc làm cho 1,4 tỉ dân. Tỉ lệ thất nghiệp thanh niên vẫn ở mức cao, khoảng 40%, theo dữ liệu từ Trung tâm Giám sát Kinh tế Ấn Độ. Ngành dịch vụ công nghệ vẫn là nguồn tuyển dụng quan trọng, năm ngoái tạo thêm khoảng 125.000 việc làm mới, nâng tổng số lao động trực tiếp trong ngành lên gần 6 triệu.

Các đảng đối lập chỉ trích quan hệ của Modi với Trump, cho rằng Thủ tướng Ấn chưa thể hiện lập trường đủ cứng rắn với Mỹ. Đảng Cộng sản Ấn Độ (Mác-xít) gọi hành động của Mỹ là “bắt nạt”, còn Rahul Gandhi, lãnh đạo Quốc Đại Ấn Độ, nói sự im lặng của Modi biến ông thành một “thủ tướng yếu đuối.”

“Tôi không nghĩ ông Modi từng đối mặt với áp lực nào như thế này,” Indrani Bagchi, giám đốc điều hành Ananta Centre tại New Delhi, nhận xét. Đối với nhiều người Ấn, dường như đất nước “đang bị chính quyền Trump nhắm mục tiêu trong một cuộc tấn công kéo dài,” bà nói.