Quan chức Nga phủ nhận việc máy bay của họ xâm nhập không phận Estonia và khẳng định không hề thử thách NATO, nói rằng các chuyến bay quân sự của Nga đều tuân thủ quy tắc quốc tế.

Các vụ xâm phạm đã phơi bày những hạn chế thực tế trong hệ thống phòng thủ biên giới phía đông NATO, bao gồm thiếu tài chính và thiết bị phù hợp như hệ thống chống máy bay không người lái và các công cụ phi sát thương.

Tại một cuộc họp căng thẳng ở Moscow tuần này, các đại sứ Anh, Pháp và Đức đã bày tỏ quan ngại về vụ ba chiến đấu cơ MiG-31 xâm nhập Estonia tuần trước, theo các quan chức nắm rõ nhưng yêu cầu ẩn danh vì cuộc họp diễn ra kín. Sau cuộc trao đổi, họ kết luận vụ việc là chiến thuật cố ý theo lệnh từ chỉ huy Nga.

Quan chức Nga phủ nhận và nói rằng một vụ việc riêng rẽ liên quan đến máy bay không người lái bay vào Ba Lan chỉ là sai sót. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov khẳng định các chuyến bay quân sự của Nga được điều hành theo luật quốc tế.

Các thành viên NATO ở sườn phía đông đã hứng chịu một loạt vi phạm trong tháng này, đặt ra phép thử chưa từng có cho sự quyết tâm của liên minh, đúng lúc Vladimir Putin gia tăng các cuộc tấn công vào hạ tầng dân sự Ukraine và sự ủng hộ từ Mỹ đang suy giảm.

Tổng thống Donald Trump tuần này kêu gọi Ukraine giành lại toàn bộ lãnh thổ bị Nga chiếm giữ “với sự hỗ trợ từ Liên minh châu Âu” và xác định vai trò của Mỹ là bán vũ khí để đồng minh đưa ra chiến trường.

Bản tường thuật cuộc họp ở Moscow cho thấy Putin đã nhận được cảnh báo mạnh mẽ hơn về loạt máy bay và drone bay vào bầu trời Đông Âu, đồng thời hé lộ tính toán liều lĩnh của cả hai phía.

Trong đàm phán, một nhà ngoại giao Nga nói với phía châu Âu rằng các vụ xâm nhập là phản ứng trước các cuộc tấn công của Ukraine ở Crimea. Điện Kremlin cho rằng những hoạt động này không thể xảy ra nếu không có sự hỗ trợ từ NATO, do đó Nga coi mình đã trong tình trạng đối đầu với các nước châu Âu.

Quan chức Đức xác nhận cuộc họp đã diễn ra và các đại sứ đã yêu cầu Moscow chấm dứt hành động. Thủ tướng Friedrich Merz cho biết ông đang phối hợp với Paris, London và Warsaw, và ủng hộ “mọi biện pháp cần thiết”.

Người phát ngôn Anh và Pháp chưa thể bình luận. Tổng thống Emmanuel Macron từ chối nêu chi tiết NATO sẽ phản ứng thế nào trong một cuộc phỏng vấn với France 24.

Điều 4 của Hiệp ước NATO, vốn chỉ được viện dẫn 9 lần từ năm 1949, đã được kích hoạt 2 lần trong tháng này sau các vụ xâm phạm ở Ba Lan và Estonia. Giới chức Đan Mạch cho biết họ có thể làm tương tự khi điều tra khả năng Nga liên quan đến vụ drone tấn công sân bay Aalborg hôm 25.9, làm gián đoạn giao thông hàng không, dù Moscow phủ nhận.

“Ý đồ là gây chia rẽ và khiến chúng ta sợ hãi,” Bộ trưởng Tư pháp Đan Mạch Peter Hummelgaard nói. “Mối đe dọa từ các cuộc tấn công hỗn hợp sẽ còn kéo dài.”

Tổng thống Lithuania Gitanas Nauseda nhận định: “Nga đang thử chúng ta, thử sự sẵn sàng, thử cam kết đáp trả. Quan trọng là phải thể hiện đoàn kết và phản ứng nhanh.”

Tuy vậy, sự mập mờ trong ý định của Nga đặt các quan chức châu Âu trước thế khó, vừa phải tránh leo thang, vừa giữ được đoàn kết.

Trump ủng hộ các lãnh đạo NATO, bao gồm Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, những người kêu gọi mạnh mẽ việc bắn hạ máy bay Nga. Ngược lại, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius cảnh báo hành động này có thể đẩy NATO vào “cái bẫy leo thang” của Putin.

“Nếu NATO bắn hạ máy bay Nga với cái cớ vi phạm không phận, đó sẽ là chiến tranh,” Đại sứ Nga tại Pháp Alexey Meshkov nói trên đài RTL.

Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof thì khẳng định sẽ ủng hộ việc bắn hạ nếu máy bay Nga xâm nhập không phận NATO. “Người Nga nên biết điều đó có thể xảy ra,” ông nói tại New York hôm thứ Năm.

Các vụ việc cũng cho thấy lỗ hổng phòng thủ ở biên giới phía đông NATO. Ngày 13.9, một drone Nga bay vào không phận Romania trong 50 phút. Dù bị hai tiêm kích F-16 theo dõi, lực lượng Romania quyết định không bắn vì lo ngại mảnh vỡ, và bị chỉ trích nặng nề.

Hội đồng Quốc phòng Tối cao Romania chỉ mới phê chuẩn quy tắc bắn hạ máy bay vào hôm thứ Năm. Quan chức cho biết vấn đề còn nằm ở thiếu ngân sách và thiết bị phù hợp.

Việc dùng tên lửa chiến đấu cơ để hạ drone, như Ba Lan đã làm trong tháng này, bị cho là tốn kém và kém hiệu quả. Hệ thống chống drone như tại Ukraine cùng các công cụ phi sát thương như gây nhiễu và kiểm soát mạng là cần thiết hơn.

— Với sự hỗ trợ của Piotr Skolimowski, Greg Sullivan, Andra Timu, Donato Paolo Mancini, Christian Wienberg, Sanne Wass, Arne Delfs, Ellen Milligan, Kavita Mokha, Ania Nussbaum và Natalia Drozdiak