Tôi cảm thấy vừa hả hê vừa thất vọng trước sự sụp đổ của Trần Chí, người bị cáo buộc là kẻ cầm đầu mạng lưới lừa đảo toàn cầu và hiện là tội phạm bị truy nã quốc tế. Con đường từ đỉnh cao đến vực sâu của người đàn ông 37 tuổi này diễn ra chóng vánh.

Theo cáo trạng của Mỹ, số tài sản mà Trần Chí bị tịch thu gồm 15 tỉ USD tiền Bitcoin, 115 triệu USD tài sản tại Singapore (bao gồm siêu xe, rượu quý và du thuyền), tòa nhà văn phòng và bất động sản trị giá khoảng 150 triệu USD ở London, cùng 300 triệu USD cổ phần tại các công ty niêm yết ở Hong Kong. Sau khi bị điều tra vì các hoạt động lừa đảo ở Trung Quốc, Trần Chí sang Campuchia khoảng năm 2011, dần lấy lòng chính quyền Phnom Penh và từ đó tìm cách tiếp cận các trung tâm quyền lực lớn trên thế giới.

Tôi mừng vì giờ đây gần như mọi quốc gia đều đang truy lùng ông ta. Nguồn gốc khối tài sản bị cáo buộc ấy là sản phẩm của lòng tham và tội ác: Một hệ thống ép buộc lao động nô lệ tại các trại trong rừng sâu để lừa tiền của những người già, cô đơn và dễ tổn thương trên khắp thế giới. Là người có danh tính rõ ràng trên mạng xã hội, tôi cũng từng là mục tiêu của chúng.

Những lời mời kết bạn trên Instagram thường bắt đầu rất bình thường. Họ luôn là những người có vẻ cùng sở thích và cùng cảm giác lạc lõng nơi đất khách với tôi. Nhưng chỉ cần xem kỹ trang cá nhân của “người bạn mới”, ta sẽ thấy toàn ảnh lấy trên mạng, hàng chục bài đăng trong cùng một ngày. Cảm giác ấy giống như khi tôi phát hiện ra “bóng ma trong nhà hát” đang ẩn mình ngay trước mắt.

Những vở kịch tưởng như vô hại đó thường dẫn tới cái gọi là “lò mổ heo”. Đây không phải phép ẩn dụ trong thơ của Carl Sandburg, mà là một kiểu lừa đảo có hệ thống. Kẻ gian tạo hồ sơ ảo, làm quen, lấy lòng nạn nhân rồi dụ họ đầu tư vào các dự án giả, theo cuốn Scam: Inside Southeast Asia’s Cybercrime Compounds. Tên gọi gốc tiếng Trung mang nghĩa “vỗ béo con mồi trước khi đem vào lò mổ”.

Điều khiến tội ác này càng ghê tởm là nhiều người tham gia lừa đảo cũng từng là nạn nhân. Họ bị dụ dỗ bằng quảng cáo việc nhẹ lương cao ở nước ngoài, để rồi bị giam giữ trong điều kiện tàn nhẫn. Họ phải sống trong trại giữa rừng, giả mạo danh tính để lừa người khác và thường xuyên chịu đòn roi hay xâm hại. Liên Hiệp Quốc ước tính riêng Myanmar đã có tới 120.000 “nô lệ kỹ thuật số”. Những trại kiểu này còn xuất hiện ở những nơi không ai ngờ tới. Cảnh sát Anh từng triệt phá một trại lừa đảo tại đảo Man, giữa Anh và Ireland, nơi gần 100 “nhân viên từ xa” bị ép “làm việc” suốt năm 2022.

Dù hoạt động của Trần Chí và tập đoàn Prince Group dường như đã bị vô hiệu hóa, nghi phạm trong vụ đảo Man vẫn đang bỏ trốn, và nhiều kẻ khác cũng vậy.

Điều khiến tôi thất vọng hơn cả là nhiều kẻ đứng sau bi kịch này đến từ Phúc Kiến, quê gốc của tôi, đặc biệt là các vùng nói tiếng Mân Nam (Hokkien). Tôi tự hào về nguồn cội của mình, nhưng truyền thống nào cũng có mặt tối. Theo cuốn Scam: Inside Southeast Asia’s Cybercrime Compounds, mô hình “lò mổ heo” bắt nguồn từ Đài Loan, nơi 70% dân số nói tiếng Mân Nam.

Khi bị chính quyền Đài Loan truy quét, nhiều băng nhóm chuyển hoạt động về Phúc Kiến. Tại huyện An Khê, các gia đình nói tiếng Mân Nam tập hợp thành nhóm ăn chia hoa hồng để lừa đảo trực tuyến – một hình thức lao động thủ công mà sau này bị thay thế bằng lao động cưỡng bức khi họ phải ra nước ngoài.

Bắc Kinh từng mạnh tay trấn áp hoạt động này vì phần lớn nạn nhân là người Trung Quốc. Hiện nay, nhiều “lao động lừa đảo” bị ép viết tin nhắn dụ dỗ bằng tiếng Hoa với đồng hương của họ. Tuy nhiên, tiếng Anh ngày càng được sử dụng nhiều hơn khi có thêm lao động Philippines bị lôi kéo.

Từ những năm 2010, hàng loạt nghi phạm chạy sang Đông Nam Á, trà trộn vào cộng đồng người Hoa lâu đời ở Singapore, Malaysia, Philippines và Indonesia. Trần Chí, người đã từ bỏ quốc tịch Trung Quốc, chọn Campuchia làm điểm đến và nhanh chóng phất lên, sở hữu nhiều hộ chiếu, kể cả hộ chiếu ngoại giao giúp ông ta ra vào Mỹ dễ dàng. Giờ thì tất cả đã chấm dứt.

Tôi chỉ thấy nhẹ nhõm đôi chút khi biết Trần Chí có thể không thực sự là người cùng quê với tôi. Nhưng điều đó không khiến tôi nguôi ngoai trước tội ác mà ông ta và đồng bọn đã gây ra trên toàn cầu.

Hiện Trần Chí là một trong những tội phạm bị truy nã gắt gao nhất thế giới, với ít nhất chín quốc gia đang điều tra ông cùng các công ty bình phong liên quan. Riêng Đài Loan đã mở hồ sơ với chín doanh nghiệp bị nghi có liên hệ với ông ta. Ngay cả đảo quốc nhỏ Palau giữa Thái Bình Dương cũng đang theo dõi sát động thái của Trần Chí, sau khi cáo trạng của Mỹ cho biết ông từng âm mưu cùng tội phạm có tổ chức xây một khu nghỉ dưỡng tại đây. Hóa ra, ngay cả “thiên đường” cũng không còn an toàn nữa.