Chủ tịch Tập Cận Bình bước vào sự kiện chính trị quan trọng nhất của Trung Quốc trong năm khi nền kinh tế nước này đang dần lấy lại đà phục hồi. Tuy nhiên, các đợt thuế quan gia tăng của Donald Trump sẽ là phép thử cho khả năng duy trì động lực tăng trưởng của Bắc Kinh.

Những đột phá trong trí tuệ nhân tạo cùng việc Tập gần đây bày tỏ sự ủng hộ với các doanh nhân tư nhân như Jack Ma của Alibaba đã góp phần thúc đẩy một đợt tăng mạnh của thị trường chứng khoán trước thềm Kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (NPC). Nhưng tâm lý lạc quan này đang bị lu mờ khi đợt thuế 10% mới nhất của Trump sẽ có hiệu lực chỉ một ngày trước khi Thủ tướng Lý Cường công bố kế hoạch kinh tế của Trung Quốc cho năm nay.

Hàng ngàn đại biểu, bao gồm các bộ trưởng và lãnh đạo địa phương, sẽ nhóm họp tại Bắc Kinh vào thứ Tư trong kỳ họp quốc hội, nơi giới chức dự kiến đặt mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng khoảng 5%, theo đa số nhà phân tích do Bloomberg khảo sát.

Để đạt được mục tiêu này, các nhà hoạch định chính sách dự kiến sẽ đẩy mức thâm hụt ngân sách chính thức của Trung Quốc lên mức cao nhất trong hơn ba thập kỷ, bơm hàng nghìn tỉ nhân dân tệ vào nền kinh tế đang đối mặt với giảm phát, khủng hoảng bất động sản và chiến tranh thương mại với Mỹ.

Gần hai tháng sau khi Trump nhậm chức, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang trên lộ trình đối đầu, khiến Đảng Cộng sản Trung Quốc càng cấp bách phải kích thích chi tiêu trong nước. Không giống như năm ngoái, Trung Quốc khó có thể kỳ vọng vào sự bùng nổ xuất khẩu, thay vào đó, các nhà lãnh đạo đã cam kết ưu tiên mở rộng nhu cầu nội địa.

Trung Quốc dự kiến sẽ thay đổi chính sách “đáng kể” trong năm nay, theo giáo sư kinh tế Yao Yang của Đại học Bắc Kinh, người cảnh báo rằng các biện pháp được triển khai có thể vẫn chưa đủ mạnh mẽ.

“Điều tôi lo lắng nhất là gói kích thích tài khóa có thể không đủ lớn, đặc biệt khi xét đến nợ của chính quyền địa phương,” ông Yao Yang nói. “Thứ hai, nếu Trung Quốc và Mỹ không thể đàm phán một thỏa thuận, chính quyền Mỹ có thể sẽ tiếp tục tăng thuế. Khi đó, chúng ta sẽ rơi vào một cuộc chiến ăn miếng trả miếng, điều này sẽ rất tồi tệ.”

Các nhà giao dịch tiền tệ đang theo dõi sát các biện pháp kích thích khi chính quyền Bắc Kinh tập trung hơn vào việc giữ ổn định nhân dân tệ thay vì nới lỏng chính sách tiền tệ. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc liên tục ấn định tỷ giá tham chiếu trên mức 7,2 nhân dân tệ đổi một USD, phản bác lại những đồn đoán rằng Trung Quốc có thể phá giá đồng tiền để bù đắp thiệt hại kinh tế từ chiến tranh thương mại.

Bloomberg Economics nhận định:
“Chiến tranh thương mại chắc chắn sẽ là một chủ đề nóng trong các cuộc họp kín tại NPC. Với đợt thuế mới nhất có hiệu lực ngay trước kỳ họp, Trung Quốc khó có khả năng điều chỉnh ngay lập tức lập trường ngân sách. Tuy nhiên, với áp lực bên ngoài gia tăng, các nhà hoạch định chính sách có thể sẽ đẩy nhanh tốc độ triển khai gói kích thích.”
— Trưởng kinh tế gia khu vực châu Á Chang Shu

Duy trì cùng tốc độ tăng trưởng trong năm nay trong bối cảnh thách thức gia tăng đòi hỏi chi tiêu tài khóa mạnh mẽ hơn, do thuế quan của Mỹ có thể làm đình trệ động lực xuất khẩu của Trung Quốc. Theo dự báo của nhà kinh tế Lu Ting tại Nomura Holdings Inc., tăng trưởng xuất khẩu có thể chững lại sau khi tăng gần 6% trong năm 2024.

Điều đó đồng nghĩa với việc chính phủ sẽ phải gia tăng đầu tư và khuyến khích doanh nghiệp, hộ gia đình chi tiêu để bù đắp thiếu hụt. Một chỉ số quan trọng để đánh giá quy mô gói kích thích năm nay sẽ là mức tăng của thâm hụt ngân sách.

Chính quyền dự kiến nâng mục tiêu thâm hụt ngân sách chính thức lên khoảng 4% GDP từ mức 3% của năm 2024, theo trung vị dự báo của các nhà kinh tế do Bloomberg khảo sát. Mức thâm hụt mở rộng – chỉ số đo lường tổng thể chênh lệch tài khóa – có thể đạt khoảng 12  tỉ nhân dân tệ.

Gói kích thích được các nhà kinh tế dự đoán sẽ bao gồm hạn mức 2.000 tỉ nhân dân tệ cho trái phiếu chính phủ đặc biệt mới – gấp đôi khối lượng năm ngoái – cùng với tới 4.000 tỉ nhân dân tệ trái phiếu chính quyền địa phương đặc biệt. Những con số này không tính đến khoản vay để trả nợ ẩn.

Trái phiếu chính phủ Trung Quốc giảm giá trong tháng trước do tâm lý tích cực đối với cổ phiếu và kỳ vọng nới lỏng tiền tệ trong ngắn hạn suy yếu. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm tăng lên mức cao nhất kể từ tháng 12 sau khi chạm mức thấp kỷ lục.

Thận trọng trong chính sách tài khóa

Các thông số tài khóa được thiết lập tại kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (NPC) cho thấy khả năng bổ sung ngân sách vào cuối năm, với Bắc Kinh có khả năng ưu tiên cách tiếp cận thận trọng khi đối mặt với sự bất ổn do cựu Tổng thống Trump gây ra. Một lý do khác cho sự thận trọng của chính phủ có thể là di sản của các biện pháp xử lý tốn kém nhằm kiềm chế rủi ro nợ địa phương và kiểm soát bong bóng tài sản.

"Mức thâm hụt bổ sung phải được điều chỉnh một cách linh hoạt và chính xác," ông Yuan Haixia, giám đốc điều hành viện nghiên cứu tại Công ty Xếp hạng Tín nhiệm Quốc tế China Chengxin, người tham dự hội thảo kinh tế do Thủ tướng Lý Cường tổ chức năm 2023, nhận định.

"Trung Quốc cũng nên dành một số dư địa và công cụ dự phòng để xử lý rủi ro thương mại nước ngoài, đặc biệt trước chính sách thương mại khó đoán và thất thường của ông Trump," ông  nói thêm.

Một chỉ số được theo dõi chặt chẽ khác tại kỳ họp năm nay là mục tiêu lạm phát hàng năm, khi Trung Quốc tiến gần đến chuỗi giảm phát dài nhất kể từ thời Mao Trạch Đông. Hầu hết các nhà kinh tế dự đoán con số này sẽ được hạ xuống 2%, đánh dấu lần đầu tiên trong hơn hai thập kỷ qua mục tiêu này giảm xuống dưới 3%.

Các nhà kinh tế dự đoán Bắc Kinh sẽ hạ trần tăng trưởng CPI xuống 2% trong năm nay.

Sau khi các nhà phân tích ở Trung Quốc được khuyến cáo tránh thảo luận về các thuật ngữ nhạy cảm như "giảm phát," quyết định này sẽ báo hiệu các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang điều chỉnh để thích ứng với thực tế giá cả ảm đạm và có thể dẫn đến những nỗ lực lớn hơn để kích thích nhu cầu.

Nhà lãnh đạo Trung Quốc phải duy trì sự cân bằng tinh tế trong việc cung cấp liều lượng kích thích phù hợp để đạt được mục tiêu tăng trưởng, đồng thời đảm bảo viện trợ được phân bổ đến các bộ phận của nền kinh tế cần thiết nhất.

Thành công của chatbot AI DeepSeek nằm trong số những thành tựu công nghệ gần đây có thể đảm bảo sự tập trung của các quan chức vào việc thúc đẩy tự chủ và mô hình tăng trưởng tập trung vào sản xuất công nghệ cao, với Morgan Stanley dự đoán chỉ một phần ba gói kích thích sẽ được dành cho tiêu dùng.

Theo Goldman Sachs, AI sẽ bắt đầu nâng cao tiềm năng tăng trưởng của Trung Quốc vào năm 2026 khi việc áp dụng tăng tốc. Công nghệ này sẽ thúc đẩy tăng trưởng hàng năm lên tới 0,3 điểm phần trăm vào năm 2030, gấp ba lần ước tính trước khi DeepSeek xuất hiện, mặc dù quốc gia này sẽ phải quản lý cẩn thận tốc độ thay thế lao động.

Trong khi sự bùng nổ của các ngành công nghiệp mới nổi phù hợp với kế hoạch của các nhà lãnh đạo cấp cao nhằm giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào bất động sản và phát triển hạ tầng để tăng trưởng, Bắc Kinh ngày càng thận trọng hơn trước nguy cơ lãng phí đầu tư vào các lĩnh vực này. Chính phủ đang tìm cách kiềm chế sự cạnh tranh quá mức đang gây áp lực lên giá cả.

Ông Li dự báo chính phủ có thể hạn chế việc mở rộng công suất sản xuất trong một số lĩnh vực, bao gồm xe điện, bằng các biện pháp thị trường, chẳng hạn như cho phép doanh nghiệp mới tham gia mua lại giấy phép từ các doanh nghiệp hiện có để sản xuất mẫu xe mới.

Chi tiêu hộ gia đình vẫn trì trệ do cuộc khủng hoảng bất động sản tại Trung Quốc làm suy giảm niềm tin, trong khi triển vọng thu nhập và việc làm vẫn ảm đạm.

Đóng góp của tiêu dùng vào tăng trưởng GDP giảm xuống dưới 45% trong năm ngoái, mức thấp nhất kể từ năm 2006, ngoại trừ năm đại dịch 2020, bất chấp chính sách chưa từng có về việc trợ cấp chương trình đổi hàng tiêu dùng bằng việc phát hành trái phiếu chính phủ đặc biệt.

Ngăn chặn sự suy giảm này sẽ rất quan trọng khi các nhà lãnh đạo cố gắng bảo vệ nền kinh tế lớn thứ hai thế giới khỏi cuộc chiến thương mại với đối thủ hàng đầu của mình.

Trong khi ông Trump làm tăng rủi ro ngắn hạn cho Trung Quốc, về lâu dài "các điều kiện thuận lợi đang tăng lên," ông Từ Kỳ Nguyên, phó giám đốc Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới thuộc Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, nhận định.

"Trung Quốc đang đối mặt với cả thách thức và cơ hội tại thời điểm này," ông nói thêm. "Điều quan trọng không phải là cái nào nặng hơn cái nào, mà là chúng ta sẽ đối phó với chúng như thế nào."