Giai đoạn vừa qua thật khó khăn với tiền mã hóa. Gần 2.000 tỉ đô la Mỹ giá trị thị trường các loại tiền mã hóa tan thành mây khói so với mức đỉnh vào cuối năm 2021. 

Những công ty tài sản số lớn đã sụp đổ giữa các cáo buộc lừa đảo và thao túng thị trường. Cơ quan quản lý của Mỹ đang truy quét nhiều doanh nghiệp kiểu này vẫn còn hoạt động. Nhưng có một góc nhỏ thị trường đang đột ngột trở nên đầy háo hức: quỹ hoán đổi danh mục (ETF) Bitcoin.

Một số tên tuổi lớn và lâu đời nhất ở Phố Wall đang đệ đơn hay đệ đơn lại xin SEC với hy vọng trở thành nơi đầu tiên ra mắt sản phẩm đó. Một ETF Bitcoin sẽ đầu tư vào tiền mã hóa đại diện cho cổ đông. Nói cách khác, nhà đầu tư có thể dễ dàng sở hữu tiền mã hóa trực tiếp qua công ty môi giới không khác gì như với cổ phiếu. BlackRock  hãng quản lý tiền lớn nhất thế giới, đã xin mở ETF Bitcoin vào giữa tháng 6.2023, mở màn cho loạt đơn xin của hàng loạt hãng khác như Fidelity Investments, Invesco và WisdomTree. 

Các hãng điều hành sàn giao dịch Nasdaq và Cboe Global Markets, vốn lần lượt đứng ra đệ đơn đại diện cho BlackRock và Fidelity, từ đó tới nay đã nộp đơn trở lại sau khi SEC nói những hồ sơ ban đầu không đầy đủ và thiếu một số thông tin nhất định. 

Việc SEC từ chối các đơn này không có gì mới. Nhiều năm qua, hàng loạt công ty quỹ đã cố gắng nộp đơn xin mở ETF tiền mã hóa ở Mỹ, và họ đều bị từ chối. Vậy tại sao hiện giờ họ lại ồ ạt nộp đơn, giữa lúc tiền mã hóa đã không còn ầm ĩ như xưa?

Thời điểm này trùng với một vụ kiện đang được theo dõi sát sao ở tòa liên bang của Grayscale Investments kiện SEC. Công ty này điều hành quỹ giao dịch đã niêm yết Grayscale Bitcoin Trust, vốn nắm giữ Bitcoin nhưng không có cấu trúc ETF cho phép họ duy trì giá cổ phiếu công ty tương ứng với giá của đồng tiền mã hóa đấy.

Hiện cổ phiếu Grayscale đang giao dịch ở mức thấp hơn khoảng 28% so với giá trị Bitcoin mà họ sở hữu ít. Grayscale muốn được phép chuyển đổi hình thức từ quỹ tín thác thành ETF và phản đối lập luận của SEC khi không chấp thuận đơn của họ. Một phán quyết có thể sẽ được đưa ra ngay trong tháng này.

Tranh luận miệng về vụ kiện vào tháng 3.2023 đã làm bùng lên những đồn đại rằng tòa sẽ phán quyết có lợi cho việc mở ETF. Các thẩm phán ở một tòa thượng thẩm tại Washington đã vặn vẹo SEC về lập trường của họ cho rằng không nên cho phép ETF Bitcoin vì Bitcoin dễ vướng vào lừa đảo và thao túng thị trường hơn so với các hợp đồng tương lai Bitcoin. 

SEC đã thông qua các ETF đầu tư vào hợp đồng tương lai Bitcoin, vốn được giao dịch ở thị trường Tài sản phái sinh Chicago từ năm 2017. Các thẩm phán đặt câu hỏi về lý do thị trường tương lai và thị trường giao ngay trực tiếp với Bitcoin lại là khác biệt khi cả hai đều dựa vào cùng hoạt động định giá tài sản làm nền tảng như nhau. 

“Ngành này đang thấy vụ ở tòa là tiến triển, và họ nhận ra rằng có xác suất lớn hơn không, dù muốn hay không, là SEC sẽ buộc phải cho phép một ETF Bitcoin giao ngay hoạt động,” James Angel, phó giáo sư về tài chính ở đại học Georgetown, một trong những người đã ký đơn ủng hộ Grayscale ở phiên tòa, nói. “Khi một ETF Bitcoin giao ngay được thông qua, nhiều công ty sẽ cạnh tranh nhau để thành người chiến thắng, và tất cả mọi người giờ đang xếp hàng trước cửa, chờ đợi tiếng súng hiệu xuất phát.”

Sau những lập luận đó, các nhà phân tích ở Bloomberg Intelligence, vốn đã tiên đoán SEC sẽ thắng kiện, điều chỉnh nhận định của họ và nói Grayscale có 70% khả năng chiến thắng. Họ cũng nói từ ngữ trong phán quyết sẽ có vai trò quyết định.

Tòa có thể yêu cầu SEC xem xét lại lập luận của họ, giúp cơ quan này có cơ hội từ chối đơn xin của Grayscale trên những cơ sở khác. SEC cũng có thể kháng cáo một phán quyết có lợi cho Grayscale và tiếp tục trì hoãn quá trình thông qua. 

Một ETF Bitcoin sẽ không chỉ mở ra cánh cửa cho nhiều nhà đầu tư hơn giao dịch tiền mã hóa, nó còn mở ra một kênh hấp dẫn hơn cho giới tư vấn quản lý tài sản đầu tư đại diện cho khách hàng cá nhân và doanh nghiệp của họ; họ sẽ thấy thoải mái hơn khi bỏ iteenf vào một sản phẩm mà họ quen thuộc. 

ETF là một ngành kinh doanh rất lớn. BlackRock quản lý khoảng 3 nghìn tỉ đô la Mỹ tài sản của khách hàng dưới dạng ETF tính tới cuối tháng 3.2023 và đầu tư vào một loạt tài sản bao gồm cổ phiếu, trái phiếu và hàng hóa thương mại. 

Salim Ramji, giám đốc toàn cầu của mảng ETF và đầu tư chỉ số ở BlackRock, nói trên Bloomberg Television rằng mối quan tâm của công ty với tiền mã hóa là quá trình mở rộng hợp logic dựa trên mô hình hiện tại: “Bằng cách nào chúng tôi giúp các nhà đầu tư được tiếp cận những lĩnh vực thị trường khó khăn hơn, hay có thể đắt đỏ và mơ hồ?”

CEO Larry Fink có vẻ đang giúp Bitcoin thay đổi. Khoảng sáu năm trước, ông nói các loại tiền mã hóa là chỉ số cho thấy hoạt động rửa tiền đang diễn ra thế nào trên thế giới. Nhưng gần đây ông nói với Fox Business rằng Bitcoin là một “tài sản quốc tế” giống như “vàng đã số hóa.”

Trong năm qua, BlackRock đã mở rộng hoạt động vào tiền mã hóa, họ hợp tác với Coinbase Global Inc. để các hãng đầu tư dễ quản lý và giao dịch Bitcoin hơn và lập một quỹ tín thác Bitcoin tư nhân.

Theo các hồ sơ nộp ở SEC, Coinbase sẽ chịu trách nhiệm đảm bảo an toàn cho Bitcoin trong ETF của BlackRock và giúp giám sát tính minh bạch thị trường. Coinbase là sàn tiền mã hóa lớn nhất ở Mỹ, và cũng là một mục tiêu của giới quản lý. Vào tháng 6.2023, SEC đã kiện Coinbase vì niêm yết tiền mã hóa mà SEC coi là chứng khoán chưa đăng ký. Coinbase nói những thứ họ niêm yết không hề thỏa mãn định nghĩa chứng khoán và đang hầu kiện.

Một người đại diện của Fidelity nói “một phần đáng kể” khách hàng của họ hiện đã sở hữu hoặc đang quan tâm tới tiền mã hóa. Trong một cuộc thăm dò năm ngoái, công ty thấy rằng ETF Bitcoin là ý tưởng hấp dẫn nhất ở Mỹ về một sản phẩm tài sản số mới, và hơn 3/4 những nhà đầu tư có tài sản lớn, hãng đầu tư gia đình và nhà tư vấn tài chính muốn mua các tài sản số.

Nhưng một số điều mà những nhà đầu tư định chế nói họ thích ở tiền mã hóa - như tính đa dạng và phòng ngừa lạm phát - hiện giớ có vẻ đang lung lay. Giá Bitcoin giảm mạnh vào năm ngoái cùng cổ phiếu công nghệ và thị trường nói chung, trong tình cảnh lạm phát ở mức cao nhất suốt nhiều thập kỷ. 

Tiền mã hóa biến động rất lớn: Bitcoin tăng vọt 305% vào năm 2020 và 60% năm 2021 trước khi giảm 64% năm 2022. Trong những nhận xét gần đây với cánh phóng viên báo chí sau khi hàng loạt công ty nộp đơn xin mở ETF Bitcoin, Chủ tịch SEC Gary Gensler nói nhà đầu tư tiền mã hóa khó thể tin tưởng ở tính công bằng và minh bạch của thị trường này như với các thị trường cổ phiếu Mỹ.

Tiền mã hóa về cơ bản vẫn không bị nhà nước quản lý, và nhà đầu tư biết được điều đó khi hàng loạt công ty đình đám sụp đổ vào năm ngoái, khiến một số người mất hết số tiền tiết kiệm cả đời và lây lan ra khắp các thị trường tiền mã hóa.

“Đó là một nguy cơ khó tin với người tiêu dùng,” John Reed Stark, một cựu luật sư SEC chuyên về thực thi quy định hiện đang điều hành một công ty tư vấn riêng, nói. “Bất cứ khi nào những tổ chức như Fidelity và những nơi khác bắt đầu giao dịch tiền mã hóa, họ sẽ lại tạo ra thêm tính chính danh không được bảo đảm vì nơi đó quá nhiều những thao túng và lừa đảo.”

Hiện giờ thì các hãng tài chính lớn đang đợi các thẩm phán và SEC xem các ETF Bitcoin có được mở hay không. Tiến trình này có thể kéo dài nhiều tháng. Tuy nhiên, hiện tại giới giao dịch Bitcoin tỏ ra khá tự tin về lợi thế của họ, và đang chào đón những bước tiến của Phố Wall: Giá Bitcoin đã tăng hơn 20% kể từ khi BlackRock nộp đơn lên SEC. 

- Hỗ trợ đưa tin bởi  Lydia Beyoud

Dòng cuối: Ủy ban giao dịch chứng khoán Mỹ nhiều năm qua luôn từ chối đơn đăng ký quỹ ETF Bitcoin. Nhưng một phiên tòa có thể sẽ thay đổi thực tế này, và các nhà quản lý quỹ  lớn sẽ đứng đó chờ sẵn.