Các công ty công nghệ thường chỉ thêm biện pháp bảo vệ sau khi người dùng đã bị làm hại. Gọi đó là “cẩm nang xử lý khủng hoảng” cũng không sai, bởi OpenAI vừa trở thành cái tên mới nhất sau khi bị kiện vì cái chết của một cậu bé đã tìm hướng dẫn tự tử qua ChatGPT.

Giám đốc điều hành Sam Altman có mặt tại Washington DC hôm thứ Ba để điều trần trước Quốc hội về vụ việc này. Chỉ vài giờ trước đó, ông thông báo ChatGPT sẽ bắt đầu ước tính độ tuổi người dùng và áp dụng giới hạn nghiêm ngặt nếu phát hiện ai đó dưới 18 tuổi. Lần này, thật đáng ngạc nhiên khi một “ông trùm công nghệ” lại hành xử có trách nhiệm.

Các biện pháp bảo vệ mới dành cho thanh thiếu niên chỉ giải quyết được một phần rủi ro tâm lý khi dùng ChatGPT. Nhưng điều quan trọng nhất nằm ở cách triển khai chúng. Các giới hạn mới phải đủ khó để trẻ không thể vượt qua, và nếu công cụ kiểm soát của phụ huynh, dự kiến ra mắt “trước cuối tháng này”, lại khó sử dụng, nỗ lực của Altman sẽ chẳng khá hơn Apple hay Google là bao, những tập đoàn từng bị chỉ trích vì thiết kế bảng điều khiển quá phức tạp.

Hôm thứ Tư (17.9), OpenAI cho biết sẽ dùng kỹ thuật dự đoán độ tuổi dựa trên cách người dùng trò chuyện với ChatGPT. Nếu không chắc chắn, hệ thống sẽ mặc định người dùng dưới 18 tuổi và yêu cầu xác minh bằng giấy tờ tùy thân, giống cách cửa hàng rượu kiểm tra tuổi khách hàng. Một số nhà hoạt động bảo vệ quyền riêng tư đã lên tiếng phản đối, nhưng đây vẫn là biện pháp đáng cân nhắc nếu nó có thể ngăn một đứa trẻ rơi vào tình huống nguy hiểm.

Trong các trường hợp này, ChatGPT sẽ không phản hồi các bình luận mang tính tán tỉnh hay cung cấp nội dung tình dục. Hệ thống cũng sẽ không nói về chuyện tự sát, kể cả khi người dùng nói rằng họ chỉ đang viết truyện và cần mô tả chi tiết tình huống, như những gì Adam Raine đã làm theo đơn kiện do cha mẹ cậu nộp hồi đầu năm nay. Luật sư Meetali Jain, đại diện cho gia đình, cho rằng mọi hình thức hướng dẫn tự sát cần bị loại bỏ hoàn toàn khỏi ChatGPT, kể cả với người trưởng thành. “Tại sao không đặt ra ranh giới rõ ràng cho những nội dung này?”, bà đặt câu hỏi.

Dù vậy, đây vẫn là một bước tiến. Bản cập nhật lớn sắp tới sẽ mang đến tính năng cho phép phụ huynh liên kết tài khoản của mình với tài khoản của con qua email, rồi đặt thêm giới hạn. Họ có thể tắt tính năng “bộ nhớ” của ChatGPT, vốn được dùng để tạo ra các cuộc trò chuyện cá nhân hóa và có thể khiến một số người dùng lệ thuộc cảm xúc vào AI.

Khi được thiết lập, hệ thống sẽ thông báo cho phụ huynh nếu ChatGPT phát hiện con họ có dấu hiệu căng thẳng tâm lý. Nếu không liên lạc được với phụ huynh, OpenAI sẽ báo cho cơ quan chức năng địa phương. Khi được hỏi cách xác định rủi ro, kiểm duyệt nội dung hay xác định cơ quan địa phương, người phát ngôn OpenAI cho biết công ty sẽ chia sẻ thêm thông tin khi tính năng được ra mắt cuối tháng này.

Altman cần đảm bảo những tính năng này dễ hiểu, dễ tìm và dễ sử dụng với cả những phụ huynh không am hiểu công nghệ, điều mà các hãng điện thoại thông minh lớn vẫn chưa làm được. Một nghiên cứu năm 2025 của Viện An toàn Trực tuyến Gia đình (FOSI) cho thấy dù nhiều phụ huynh biết đến công cụ kiểm soát, chỉ khoảng 47% từng dùng nó trên điện thoại thông minh, chủ yếu vì không biết cách thiết lập hoặc thấy quá phức tạp.

Nhiều người từng gặp khó với tính năng “Thời gian sử dụng” của Apple vì các thiết lập nằm sâu trong mục Cài đặt với nhiều thuật ngữ rắc rối. Muốn chặn trang web không phù hợp? Phải lần lượt vào Cài đặt > Thời gian sử dụng > Giới hạn nội dung và quyền riêng tư > Giới hạn nội dung > Nội dung web > Giới hạn trang web người lớn. Nhiều phụ huynh không biết ý nghĩa các tùy chọn này hoặc không biết cấu hình danh sách chặn sao cho hiệu quả, và Apple đã bị chỉ trích vì điều đó.

Với điện thoại Android, Family Link của Google buộc phụ huynh phải thực hiện nhiều bước xử lý phức tạp trên nhiều thiết bị, như đăng xuất tài khoản của mình khỏi điện thoại con, tạo tài khoản mới cho con rồi cố gắng liên kết hai thiết bị. Quy trình này thường thất bại hoặc quá tốn thời gian, khiến không ít phụ huynh bỏ cuộc sau vài lần thử.

OpenAI đang có cơ hội phá vỡ vòng luẩn quẩn đó. Nếu Sam Altman muốn giữ lời hứa về các biện pháp bảo vệ, ông cần làm chúng thật sự thân thiện với người dùng, thay vì buộc phụ huynh phải trở thành chuyên gia công nghệ chỉ để bảo vệ con mình. Đây là sự khác biệt giữa những lời hứa suông và trở thành một tấm gương sáng để cả ngành noi theo.