Tổng thống Mỹ hiện tìm cách làm suy yếu tính độc lập của Cục Dự trữ Liên bang (Fed), phá vỡ sự liêm chính của hệ thống dữ liệu kinh tế quốc gia, lạm dụng quyền lực của FCC để kiểm duyệt nội dung truyền hình, tấn công ngành công nghiệp công nghệ sinh học và làm tổn hại quan hệ thương mại toàn cầu của Mỹ. Trong hoàn cảnh bình thường, cộng đồng doanh nghiệp Mỹ lẽ ra đã phản ứng dữ dội. Thế nhưng, tuần trước họ lại bay sang Anh dự quốc yến cùng tổng thống và nhà vua.

Vì sao lại như vậy? Tôi có một giả thuyết: Giới doanh nghiệp Mỹ và thị trường chứng khoán đang mắc hội chứng “cơn sốt AGI”, tức một niềm tin mù quáng vào một tương lai “hoàn hảo” khiến họ tỏ ra thờ ơ trước thực tại.

Tuần trước, tôi tham gia một buổi tọa đàm tại Washington do Anthropic, một trong những công ty trí tuệ nhân tạo hàng đầu Mỹ, tổ chức. Chủ đề xoay quanh một tuyên bố táo bạo: Trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) có thể vượt trội con người ở mọi lĩnh vực, tự vận hành dự án trong nhiều tháng và làm được mọi thứ mà một nhân viên từ xa có thể làm, sẽ ra đời ngay trong nửa đầu năm 2027. Câu hỏi duy nhất là liệu Anthropic có trở thành “nhà vô địch” hay không. Tuyên bố này gợi nhớ đến những gì Elon Musk nói về Grok và Sam Altman nói về ChatGPT.

Có thể tất cả chỉ là viển vông. Tôi vẫn đồng tình với lập luận của Karl Popper rằng con người, trên lý thuyết, không thể dự đoán chính xác tiến trình phát triển công nghệ. Tuy vậy, để hiểu văn hóa và chính trị Mỹ hiện nay, cần nhìn vào niềm tin mạnh mẽ mà giới doanh nghiệp và dân công nghệ đặt vào sức mạnh đột phá của AI. Nếu cuộc đại nhảy vọt về trí tuệ thực sự đến ngay trước cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo, thì mọi thứ khác chẳng còn quan trọng.

Thị trường chứng khoán dường như cũng tin vào điều đó. Nhà đầu tư sẵn sàng bỏ qua thuế quan, trục xuất hàng loạt và cả sự kết hợp giữa thị trường việc làm chậm lại với lạm phát gia tăng.

Ảnh hưởng của những diễn biến này đến quyết định của Fed vẫn còn gây tranh cãi. Nhưng một điểm quan trọng thường bị bỏ qua là sự mâu thuẫn giữa giá cả và thị trường lao động, cho thấy nền kinh tế đang hứng chịu cú sốc nghiêm trọng từ phía cung. Điều đó cũng không ảnh hưởng đến các tập đoàn công nghệ lớn, vốn đang chiếm ưu thế tuyệt đối trên thị trường chứng khoán. Cuối cùng thì… cũng chẳng quan trọng.

Tôi buộc phải đặt câu hỏi: Liệu điều này có phải vậy không? Nếu điểm kỳ dị (singularity) thực sự đến trong vài năm tới, liệu còn điều gì đáng để bận tâm?

Dù nghĩ gì về Donald Trump, không thể phủ nhận ông hoàn toàn ủng hộ tham vọng AI của các tập đoàn công nghệ lớn. Sau “Ngày Giải phóng” hồi mùa Xuân, nhiều người dự đoán các chính phủ nước ngoài sẽ trả đũa bằng cách nhắm vào các nhà xuất khẩu lớn nhất của Mỹ, chủ yếu là các công ty công nghệ. Dù rất khó để áp thuế lên một công cụ tìm kiếm hay mạng xã hội, ngành công nghệ Mỹ về lý thuyết vẫn có thể đối mặt với đủ loại thuế và quy định. Chẳng hạn, EU mới đây đã phạt Alphabet 3,5 tỉ USD vì hoạt động quảng cáo của Google.

Tuy nhiên, đến nay ngành công nghệ Mỹ vẫn chưa phải hứng chịu bất kỳ cuộc trả đũa mang tính hệ thống nào. Ông Trump nhiều lần tuyên bố sẽ sử dụng thuế quan như một vũ khí để bảo vệ lợi ích của công nghệ Mỹ ở nước ngoài, và có thể nói ông đã thành công. Việc ông liên tục ưu ái các công ty có quan hệ tốt với chính quyền có thể làm suy yếu cạnh tranh, nhưng đó là chuyện của tương lai.

Và một lần nữa, nếu bạn tin vào tuyên bố của giới công nghệ, thì trong tương lai nhân loại sẽ chẳng còn gì để lo. Chỉ vài năm nữa thôi, không ai còn xem Jimmy Kimmel. Người dân sẽ thưởng thức nội dung truyền thông được tổng hợp theo nhu cầu cá nhân. Khoa học sẽ bùng nổ với vô vàn khám phá mới. Năng suất lao động trí óc sẽ tăng thẳng đứng. Và câu hỏi lớn nhất của nền kinh tế sẽ là: Nước Mỹ cần bao lâu để giải được bài toán robot và tự động hóa lao động chân tay. Nếu dự báo đó đúng, tương lai ấy sẽ đến rất nhanh.

Liệu điều đó khả thi? Với một người bình thường, tốc độ và quy mô thay đổi như vậy thật khó tưởng tượng. Hiện nay, xu hướng phổ biến trong giới trí thức phi kỹ thuật là nhìn vào sự khác biệt giữa định giá AI và lợi nhuận thực tế, rồi khẳng định đang có một bong bóng sắp nổ, kéo theo hệ lụy nghiêm trọng cho nền kinh tế. Nhưng nếu những người trong ngành đúng, thì các công ty AI hiện tại thậm chí còn đang bị định giá thấp.

Dù thế nào, thị trường vẫn làm điều nó vốn thường làm: Cân nhắc xác suất trong bối cảnh bất định. Như đồng nghiệp Matt Levine của tôi từng nói, đây không phải lời khuyên đầu tư.

Những gì tôi có thể đưa ra là một nhận định về chính trị Mỹ: Chính sự hăng hái và niềm tin vào viễn cảnh AI sẽ làm thay đổi hoàn toàn đời sống nước Mỹ đang khiến giới doanh nghiệp thờ ơ với chính sách của chính phủ. Sai lầm ở chỗ họ coi các động thái của chính quyền về thương mại, Fed hay Jimmy Kimmel như những sự kiện riêng lẻ. Đằng sau đó là sự thờ ơ kéo dài với nền pháp quyền, thứ còn lâu đời hơn cả Cách mạng Công nghiệp và đã có mặt ngay từ ngày Cộng hòa Mỹ ra đời.

Có thể rồi tất cả điều này sẽ không còn quan trọng. Có thể những tổn thất kinh tế do chính sách của Tổng thống gây ra sẽ được bù đắp bởi những bước nhảy vọt công nghệ do AI mang lại. Nhưng đó là một ván cược quá lớn, quá mạo hiểm cho tương lai của đất nước, thậm chí của cả thế giới. Và trong cuộc đua cổ vũ AI, chính quyền đang phớt lờ câu hỏi quan trọng nhất: Nếu siêu trí tuệ thật sự xuất hiện, làm sao để triển khai nó một cách an toàn?

AI là công nghệ đầy hứa hẹn. Xe tự lái, chẳng hạn, có thể cứu sống rất nhiều người. Nhưng sẽ là sai lầm nghiêm trọng nếu chúng ta bỏ qua hiện tại chỉ vì đặt niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn. Trong đầu tư, người ta thường nói bốn từ nguy hiểm nhất là: “Lần này sẽ khác.” Trong chính trị, chúng cũng nguy hiểm không kém.