Theo dữ liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc công bố ngày thứ hai, xuất khẩu tăng 8,3% so với cùng kỳ năm trước, đạt 328,6 tỉ USD, tổng kim ngạch hàng tháng cao nhất từ đầu năm 2025. Mức tăng này nhanh hơn dự báo trung vị 6,6% trong khảo sát của Bloomberg với các nhà kinh tế, cho thấy không có dấu hiệu chững lại trong dòng hàng hóa kỷ lục rời khỏi Trung Quốc.

Xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh 27%, đánh dấu tháng thứ sáu liên tiếp sụt giảm hai chữ số, song đà tăng mạnh ở các khu vực như Liên minh châu Âu đã bù đắp phần lớn mức giảm này. Tính chung, xuất khẩu sang các thị trường ngoài Mỹ tăng 14,8%, nhanh nhất kể từ tháng 3.2023.

“Xuất khẩu Trung Quốc vẫn kiên cường bất chấp thuế quan của Mỹ, nhờ thị trường xuất khẩu đa dạng và năng lực cạnh tranh mạnh,” bà Michelle Lam, chuyên gia kinh tế khu vực Đại Trung Hoa của Societe Generale SA, nhận định. “Tác động hạn chế của thuế Mỹ đối với thương mại tổng thể cho đến nay có thể đã khiến Trung Quốc tự tin hơn trong việc duy trì lập trường cứng rắn trong đàm phán thương mại Mỹ - Trung.”

Sức cầu mạnh mẽ từ các thị trường ngoài Mỹ có nghĩa là các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ ít bị ảnh hưởng hơn bởi những đợt tăng thuế mới mà Tổng thống Donald Trump đe dọa áp dụng. Doanh số xuất khẩu cao hơn cũng đang hỗ trợ nền kinh tế trong nước vốn đang rơi vào giảm phát và vẫn chật vật đảo ngược xu hướng sụt giảm của thị trường nhà ở.

Trung Quốc dự kiến công bố số liệu kinh tế quý 3 vào ngày 20.10, với đa số chuyên gia dự báo tăng trưởng sẽ chậm lại so với nửa đầu năm. Tuy nhiên, kết quả khả quan trong hai quý đầu đã giúp Trung Quốc tiến gần đến mục tiêu tăng trưởng chính thức khoảng 5%.

Theo phân tích của Bloomberg Economics: “Tốc độ tăng xuất khẩu nhanh hơn trong tháng 9 cho thấy hàng hóa Trung Quốc sang các thị trường ngoài Mỹ đang bù đắp mức giảm sâu của hàng xuất sang Mỹ do thuế cao. Điều này phản ánh cả việc mở rộng sang các thị trường phi Mỹ lẫn hiện tượng tái xuất qua nước thứ ba để hưởng mức thuế thấp hơn.”

Trước mức thuế cao của Mỹ, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đã tìm kiếm thị trường thay thế hoặc chuyển hướng hàng hóa qua các nước trung gian để tiếp cận nền kinh tế lớn nhất thế giới. Xuất khẩu sang châu Phi tăng vọt 56% trong tháng 9, nhanh nhất kể từ tháng 2.2021, trong khi xuất sang Mỹ Latin phục hồi 15,2% sau các tháng giảm hồi tháng 6 và tháng 8.

Xuất khẩu sang Liên minh châu Âu tăng hơn 14%, cao nhất trong hơn ba năm, và sang khối thương mại Đông Nam Á gồm 10 quốc gia tăng gần 16%. Việt Nam nằm trong nhóm đối tác có mức tăng mạnh nhất, với xuất khẩu của Trung Quốc sang Việt Nam tăng gần 25% dù đà tăng trưởng có chậm lại. Hãng Capital Economics nhận định Việt Nam là “trung tâm tái xuất hàng đầu”, và các số liệu mới cho thấy “hoạt động tái xuất vẫn là yếu tố then chốt giúp Trung Quốc bù đắp tác động từ thuế Mỹ.”

Nhập khẩu của Trung Quốc tăng 7,4% trong tháng 9, cao hơn nhiều so với dự báo, nhờ tăng mua hàng từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Hà Lan và Đài Loan. Thặng dư thương mại tổng thể đạt 90,5 tỉ USD, tăng gần 11% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong khi Trung Quốc hạn chế mua các mặt hàng của Mỹ như đậu tương, thặng dư thương mại của nước này với Mỹ thực tế đã tăng nhẹ từ tháng 8, đạt gần 23 tỉ USD trong tháng 9. Với Liên minh châu Âu, xuất khẩu của Trung Quốc vượt nhập khẩu gần 23 tỉ USD, ghi nhận mức thặng dư nhỏ nhất với khối này kể từ tháng 3.

“Bối cảnh bên ngoài hiện nay vẫn nghiêm trọng và phức tạp,” ông Vương Tuấn (Wang Jun), Phó Cục trưởng Tổng cục Hải quan Trung Quốc, nói với báo giới tại Bắc Kinh. “Ngoại thương đang đối mặt với mức độ bất định và khó khăn gia tăng. Với nền tảng tăng cao của năm ngoái, chúng ta cần nỗ lực hơn nữa để ổn định đà phát triển thương mại trong quý 4.”

Tuần trước, Trung Quốc công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu toàn cầu mới đối với những sản phẩm chứa dù chỉ một phần nhỏ đất hiếm, khiến ông Trump phản ứng dữ dội bằng việc đe dọa hủy cuộc gặp trực tiếp đã lên kế hoạch với Chủ tịch Tập Cận Bình — cuộc gặp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo trong sáu năm. Ông Trump cũng tuyên bố kế hoạch áp thêm thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc, cùng với các biện pháp hạn chế toàn diện đối với “mọi phần mềm trọng yếu.”

Chính quyền Trump sau đó phát tín hiệu sẵn sàng đạt một thỏa thuận với Trung Quốc nhằm xoa dịu căng thẳng thương mại, đồng thời cảnh báo rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới của Bắc Kinh là trở ngại lớn cho đàm phán.

Tháng trước, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết hai bên sẽ tổ chức thêm một vòng đàm phán tại Frankfurt (Đức) trước ngày 10.11, khi thỏa thuận đình chiến thuế quan tạm thời hết hiệu lực.

Bloomberg Economics ước tính rằng mức tăng thuế 100% của Mỹ sẽ khiến thuế hiệu dụng đánh vào hàng Trung Quốc tăng lên khoảng 140% — mức có thể khiến thương mại gần như tê liệt. Dù mức thuế hiện nay đã cao hơn trung bình thế giới khoảng 25 điểm phần trăm, sự thống trị của Trung Quốc trong sản xuất toàn cầu vẫn giúp xuất khẩu duy trì ổn định.

Tuy nhiên, do các mặt hàng có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh nhất của Trung Quốc - từ pin lithium, tàu thủy đến xe điện - có mức độ phụ thuộc vào thị trường Mỹ thấp, nên Bắc Kinh có thể kiểm soát tốt hơn rủi ro gián đoạn thương mại trong tương lai, theo ông Lynn Song, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực Đại Trung Hoa của ING Bank NV.

“Cho đến nay, Trung Quốc đã cho thấy rằng dù không mong muốn chiến tranh thương mại, họ vẫn sẵn sàng đáp trả khi cần thiết,” ông nói. “Sự kiên cường của xuất khẩu nhiều khả năng sẽ củng cố niềm tin vào cách tiếp cận này trước thềm các cuộc đàm phán cuối tháng này.”