Robert Trowe chưa bao giờ tưởng tượng việc tìm được một công việc toàn thời gian lại khó khăn đến vậy. Khi chàng trai 21 tuổi tốt nghiệp đại học Arizona vào tháng Năm, anh đã có trong tay danh sách người giới thiệu, mạng lưới quan hệ gia đình và cựu sinh viên sẵn sàng đưa ra lời khuyên, và một kỳ thực tập mùa hè tại JPMorgan Chase. Giống như bất kỳ sinh viên chuyên ngành tài chính nào, anh đã lập bảng tính tất cả 300 công việc mà anh nộp đơn từ khi bước vào năm cuối đại học, và thống kê thật ảm đạm: 4% dẫn đến phỏng vấn, 33% gửi thư từ chối tự động, và phần còn lại không hề phản hồi. “Các vị trí cho người mới rất ít và khó tìm,” anh nói. “Tất cả những người sắp tốt nghiệp mà tôi biết lúc này đều gặp khó khăn.”

Gần như mọi thế hệ có vẻ đều nghĩ họ bước vào thị trường lao động trong thời điểm khó khăn – cứ hỏi những sinh viên tốt nghiệp năm 2008 vẫn còn choáng váng vì bắt đầu sự nghiệp trong cuộc Đại Suy thoái là biết – và họ không hoàn toàn sai. Rốt cuộc thì nước Mỹ đã trải qua ba cuộc suy thoái kể từ năm 2000. Nhưng có các dấu hiệu cho thấy sinh viên mới tốt nghiệp gần đây đối mặt với những điều kiện đặc biệt khắc nghiệt, một phần do sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo, vốn đang thay thế nhiều vị trí cấp độ đầu vào, và tình trạng đóng băng tuyển dụng khắp các tập đoàn Mỹ trước mối đe dọa thuế quan thất thường từ tổng thống Donald Trump.

Dù nền kinh tế có vẻ vẫn vững vàng xét trên nhiều chỉ số — tỉ lệ thất nghiệp chung ít thay đổi vào tháng Năm — số người thất nghiệp vừa tăng tháng thứ tư liên tiếp, chuỗi tăng dài nhất kể từ năm 2009, theo dữ liệu của chính phủ. Và người trẻ đặc biệt gặp nhiều khó khăn.

Tỉ lệ thất nghiệp với những người có bằng cấp từ 22 đến 27 tuổi đã đạt 5,8% vào đầu mùa Xuân năm nay, theo dữ liệu từ ngân hàng Dự trữ Liên bang New York (Fed New York), ở mức cao nhất trong vòng bốn năm, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn quốc. Các công ty đã cắt giảm số lượng dự định tuyển sinh viên mới tốt nghiệp vào mùa Xuân này; giờ đây, xin được việc ở một trong các ngân hàng lớn còn khó hơn vào đại học Harvard. (Tại Goldman Sachs Group, tỉ lệ chấp nhận cho lớp thực tập sinh khóa 2024 là 0,9%). Thực ra, theo Oxford Economics, kể từ giữa năm 2023, tỉ lệ thất nghiệp gia tăng chủ yếu đến từ người mới tham gia thị trường lao động, với cơ cấu lên tới 85%.

Với người mới bắt đầu sự nghiệp, không có việc làm dù trong thời gian ngắn cũng có thể ảnh hưởng lâu dài. Một người trải qua sáu tháng thất nghiệp ở tuổi 22 có thể dự phóng kiếm được ít hơn khoảng 22.000 USD trong thập kỷ tiếp theo, theo trung tâm Tiến bộ Mỹ, một cơ quan chuyên nghiên cứu chính sách công. Đây là thời điểm khó khăn với một thế hệ mà nhiều năm học quan trọng bị đại dịch Covid-19 làm gián đoạn.

“Tôi hoàn toàn bất ngờ về thị trường việc làm,” theo lời Jack McDonagh, 21 tuổi, tốt nghiệp đại học Fordham vào tháng Năm và đang tìm kiếm việc trong ngành marketing ở thành phố New York. “Bạn không thể biết được mức độ cạnh tranh cho đến khi nộp đơn vào 50 công việc và không nhận được bất kỳ phản hồi.” Các doanh nghiệp thuộc một loạt ngành, gồm công ty năng lượng Chevron, hãng giày Nike và các gã khổng lồ công nghệ Microsoft và Amazon.com, đang sa thải bớt người; chính quyền liên bang cũng vậy.

Không phải tất cả chuyên ngành đều bị ảnh hưởng như nhau. Chẳng hạn, tỉ lệ thất nghiệp trong sinh viên tốt nghiệp đại học ngành dịch vụ xây dựng là 0,7% trong dữ liệu gần đây nhất; với khoa học dinh dưỡng, con số còn ấn tượng hơn, 0,4%, theo dữ liệu của Fed New York. Nhưng các chuyên ngành kỹ thuật máy tính — một thời là chuyên ngành được săn đón bậc nhất — lại có tỉ lệ thất nghiệp cao thứ ba với sinh viên mới tốt nghiệp, ở mức 7,5%, chỉ sau các ngành nhân chủng học và vật lý. Trong khi việc làm ở lĩnh vực khoa học máy tính và toán học cho người trên 27 tuổi đã tăng 0,8% kể từ năm 2022, theo Oxford Economics, tỉ lệ này giảm 8% với sinh viên tốt nghiệp gần đây hơn.

Một phần nguyên nhân có thể là trí tuệ nhân tạo (AI). Trong cuộc khảo sát gần đây với các giám đốc điều hành trên LinkedIn, hơn 60% cho biết AI cuối cùng sẽ đảm nhận một số nhiệm vụ đang được giao cho nhân viên mới ra trường, đặc biệt là các công việc đơn điệu và nặng về tay chân. Ví dụ, CEO Meta Platforms, Mark Zuckerberg, công khai nói về chuyện sử dụng kỹ sư để thực hiện nhiều công việc viết mã lập trình cơ bản và trung cấp ngay trong năm nay.

Anna Steinmeyer, 23 tuổi, ngờ rằng tiến bộ AI là một phần lý do khiến cô khó tìm được một công việc toàn thời gian. Cô gái người Chicago, tốt nghiệp đại học American vào mùa Xuân năm 2024, đã nộp đơn vào 10 đến 20 vị trí đăng tuyển mỗi tuần, nhưng hầu như không bao giờ được gọi phỏng vấn. Hầu hết công việc cô đang tìm kiếm là trợ lý hành chính hoặc vị trí tại các công ty tiếp thị. Dù hy vọng tìm được việc trong ngành sản xuất sân khấu, cô mở rộng diện tìm kiếm — “ăn mày thì khó đòi xôi gấc,” cô nói. “Sự phát triển và thay đổi của công nghệ đã khiến một số công việc trở nên lỗi thời,” Steinmeyer nói. “Sử dụng công nghệ dễ dàng hơn là trả lương cho một người.”

Chuyện tìm việc đặc biệt căng thẳng với sinh viên mới tốt nghiệp đang có thị thực sinh viên và cần một nhà tuyển dụng tiềm năng bảo lãnh. Ví dụ, chương trình H-1B, vốn cho phép nhà tuyển dụng tạm thời thuê lao động có tay nghề từ nước ngoài, đã mắc kẹt vì đấu đá chính trị trong nhiệm kỳ hai của tổng thống Trump. Uday Medisetty, công dân Ấn Độ có bằng thạc sĩ khoa học máy tính đại học Florida vào tháng Năm, ước tính đã nộp đơn vào hơn 100 vị trí trong sáu tháng qua mà không có kết quả. Nếu không tìm được việc làm vào cuối Hè này, anh có thể quay về Ấn Độ.

Trowe, sinh viên tốt nghiệp đại học Arizona State nói ở trên, vẫn hy vọng tìm được một vị trí nào đó trong lĩnh vực ngân hàng thương mại. Nhưng nếu không tìm được việc trong vài tháng tới, anh nói có thể phải nhận một công việc tại trung tâm giải đáp thắc mắc hoặc hỗ trợ kỹ thuật cho một ngân hàng. Sau tất cả, bộ Giáo dục Mỹ vừa nối lại hoạt động thu hồi các khoản vay sinh viên vỡ nợ sau hơn năm năm ân hạn thời đại dịch; trong sáu tháng nữa, Trowe sẽ phải bắt đầu trả khoản nợ vay học đại học trị giá 15.000 USD.