Donald Trump không phải vị tổng thống đầu tiên gây áp lực lên Fed để hạ lãi suất. Trước đây, nhiều đời tổng thống cũng từng yêu cầu ngân hàng trung ương hành động theo cách Nhà Trắng cho là cần thiết nhằm hỗ trợ nền kinh tế và giảm thiểu rủi ro chính trị khi đời sống người dân gặp khó khăn.

Chẳng hạn, Tổng thống Lyndon B. Johnson từng làm điều tương tự cách đây 60 năm, khi mời Chủ tịch Fed khi đó là William McChesney Martin đến trang trại của ông ở Texas để yêu cầu hạ lãi suất. Hai thập niên trước đó, Tổng thống Harry Truman cũng gây sức ép lên Fed khi yêu cầu hai đời chủ tịch là Marriner Eccles và Thomas McCabe giảm lãi suất vay. Cả hai đều từ chối vì lo ngại lạm phát sau Thế chiến thứ Hai.

“Việc các đời tổng thống gây sức ép lên Chủ tịch Fed và Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) để hạ lãi suất không phải điều gì mới,” giáo sư khoa học chính trị Sarah A. Binder tại Đại học George Washington, đồng tác giả cuốn The Myth of Independence: How Congress Governs the Federal Reserve, cho biết. “Nhưng dĩ nhiên, ông Trump đang ở mức 11 trên 10.”

Vậy tại sao hành động của ông Trump lại gây sốc và lo ngại đến vậy? Có thể là vì cách ông thể hiện: gay gắt, công khai và chủ yếu thông qua mạng xã hội. Ngoài ra, ba đời tổng thống gần đây, gồm Bill Clinton, George W. Bush và Barack Obama, đều giữ thái độ tôn trọng tính độc lập của Fed, nên sự can thiệp mạnh mẽ của ông Trump càng trở nên nổi bật hơn.

Một phần khác đến từ việc ông Trump nhiều lần dọa sẽ sa thải Chủ tịch Powell, người do chính ông bổ nhiệm năm 2017 và được cựu Tổng thống Joe Biden tái bổ nhiệm sau đó. Dù chưa rõ ông có quyền pháp lý để làm vậy hay không, luật hiện hành vẫn khá mơ hồ về vấn đề này. Trong bối cảnh đó, câu hỏi đặt ra là liệu việc ông Trump đối đầu công khai với Powell, như trong chuyến thị sát trụ sở Fed đang được cải tạo ở Washington tuần trước, có đáng với cái giá chính trị mà ông đang đánh đổi hay không?

Brad Todd, chiến lược gia kỳ cựu của đảng Cộng hòa, tin là có. “Tôi nghĩ đây là nước đi ‘3 trong 1’,” Todd, đồng tác giả cuốn The Great Revolt: Inside the Populist Coalition Reshaping American Politics, nhận định.

“Trước hết, điều này giúp ông ấy ghi điểm trong vấn đề chi phí sinh hoạt, một chủ đề được cả hai đảng quan tâm. Khi người dân không đủ khả năng vay tiền mua nhà, họ muốn lãi suất thấp hơn. Với các doanh nghiệp nhỏ, họ hiểu rất rõ khoản tiền phải trả hàng tháng để trả lãi khoản vay,” ông giải thích. “Thứ hai, ông muốn thể hiện rằng mình sẵn sàng hành động và thách thức giới tinh hoa ở Washington, mà Fed chính là đại diện cho bộ máy đó. Ông Trump đang đóng vai người đứng ngoài hệ thống, đấu tranh vì người tiêu dùng.”

Cuối cùng, Todd cho rằng việc đối đầu với Fed giúp ông Trump nhận được sự ủng hộ từ một bộ phận cử tri dân túy tuy nhỏ nhưng rất ồn ào, những người từ lâu đã nghi ngờ Fed và muốn kiểm toán hoặc thậm chí xóa bỏ tổ chức này.

Tuy vậy, giống như bất kỳ khoản đầu tư nào, dù là vốn chính trị hay tờ đô la in dòng chữ “Federal Reserve Note”, hành động này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Và như thường lệ, ông Trump lại chọn cách nhảy múa trên đầu lưỡi dao. Đầu tuần này, tỉ lệ ủng hộ trung bình dành cho ông đạt 45,4%, cao hơn mức cùng kỳ trong nhiệm kỳ đầu nhưng vẫn chưa quá ấn tượng. Đặc biệt, ông đang mất điểm mạnh trong nhóm cử tri độc lập: chỉ 29% đánh giá tích cực theo khảo sát mới nhất của Gallup.

Cử tri độc lập thường muốn một tổng thống điều hành hiệu quả và mang lại kết quả thực chất về kinh tế lẫn trật tự xã hội. Việc liên tục công kích Fed khiến họ cảm thấy bất ổn quay trở lại, điều từng khiến nhóm cử tri này cùng nhiều đảng viên Cộng hòa ôn hòa quay lưng với ông. Đây là yếu tố đáng lo ngại trước các cuộc bầu cử địa phương quan trọng vào tháng 11 tại New Jersey, Virginia và một số bang khác, cũng như cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm sau để xác định cán cân quyền lực tại Quốc hội.

“Càng tiếp tục công kích, hậu quả càng nặng nề,” nhà thăm dò kỳ cựu của đảng Dân chủ Joe Trippi nhận định. Trippi cho rằng việc ông Trump biến thêm một cơ quan nhà nước, lần này là Fed, thành đối tượng bị chia rẽ sẽ chỉ giúp ông giữ vững sự ủng hộ trong cử tri cốt lõi của GOP, nhưng lại phản tác dụng với các cử tri độc lập và những người bảo thủ truyền thống thời Reagan, vốn khó chịu với xu hướng “chính trị hóa mọi thứ” như hiện nay.

“Việc này đang gây hại cho ông ấy,” Trippi nói.

Cần lưu ý rằng không chuyên gia nào cho rằng ông Trump đang chơi một canh bạc mạo hiểm vì người dân yêu mến Fed hay vì Powell là một nhân vật được tôn kính.

Không, điều khiến cả giới chuyên gia đảng Dân chủ và Cộng hòa đồng thuận là ông Trump đang tự tạo rủi ro chính trị lớn nếu thị trường tài chính phản ứng tiêu cực với bất kỳ nỗ lực nào nhằm sa thải Powell hoặc can thiệp vào hoạt động của Fed. Kịch bản này có thể khiến thị trường lao dốc, gây thiệt hại tức thời và lâu dài cho nền kinh tế, điều mà cử tri chắc chắn sẽ không chấp nhận.

Có lẽ vì vậy mà lời đe dọa sẽ thay thế ông Powell trước khi nhiệm kỳ kết thúc vào tháng 5 cho đến nay vẫn chỉ dừng lại ở lời nói suông. Hôm Chủ Nhật, Giám đốc ngân sách Nhà Trắng Russ Vought nói với Jake Tapper của CNN rằng “việc Tổng thống kiên nhẫn với Chủ tịch Powell chính là cách ông ấy bảo vệ tính độc lập của Fed.” Dù định nghĩa về “kiên nhẫn” và “bảo vệ” của ông Vought có thể chưa chính xác, thực tế đúng là ông Trump vẫn đang giữ Powell tại vị. Và khi cả nền kinh tế đang bị đặt cược, có thể ông sẽ còn ở lại, ít nhất là trong thời điểm này.