Tổng thống Donald Trump gọi câu chuyện của CEO Intel, ông Lip-Bu Tan, là “một hành trình tuyệt vời.” Nhưng có lẽ đó là tất cả những gì ông Tan có thể mong đợi sau cuộc họp khẩn với ông Trump, người chỉ tuần trước còn yêu cầu ông “từ chức ngay lập tức” vì cho rằng ông “có xung đột lợi ích nghiêm trọng.”

Hiện chưa rõ Intel có thể thuyết phục chính quyền Mỹ giảm bớt định kiến với ông Tan hay không. Một số quan chức ở Washington tỏ ra lo ngại trước quá khứ đầu tư và ủng hộ ngành công nghệ Trung Quốc của vị CEO gốc Malaysia này. Và với lý lịch như vậy, việc chất vấn Intel về cam kết tuân thủ các quy định kiểm soát xuất khẩu công nghệ cao của Mỹ dưới sự lãnh đạo của ông Tan cũng không phải điều vô lý.

Tuy nhiên, câu chuyện này lại đặt ra một tiền lệ đáng lo ngại, đặc biệt là với cộng đồng người Mỹ gốc Ấn đang nắm giữ nhiều vị trí quyền lực tại Thung lũng Silicon.

Hãy nhìn rộng hơn: Liệu có vấn đề gì nếu một công ty công nghệ bổ nhiệm một vị CEO giỏi đánh giá và đầu tư vào các startup sáng tạo, hiệu quả? Tại công ty đầu tư mạo hiểm Walden International, ông Tan từng rót vốn vào hơn 100 công ty Trung Quốc, trong đó có khoản đầu tư sớm vào nhà sản xuất chip SMIC, điều đáng lẽ phải được xem là điểm cộng.

Vấn đề nằm ở chỗ, giới chính trị lẫn công nghệ Mỹ đang cho rằng hệ sinh thái công nghệ Mỹ và Trung Quốc đang dần trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp. Năm 2001, khi Walden đầu tư vào SMIC, chưa ai nghĩ như vậy. Nhưng hiện nay thì khác.

Ngược lại, các vị lãnh đạo công nghệ gốc Ấn lại ít bị soi xét hơn vì Ấn Độ bấy lâu nay vẫn được xem là nơi cung cấp nguồn nhân lực giá rẻ hỗ trợ ngành công nghệ Mỹ, chứ không phải đối thủ cạnh tranh trực tiếp. Nhưng điều đó sẽ kéo dài bao lâu? Và chuyện gì sẽ xảy ra nếu tình hình thay đổi?

New Delhi không muốn mãi làm nhân vật phụ trong cuộc cách mạng AI. Chính phủ nước này đang tích trữ chip, và tính đến tháng 5, công suất tính toán của Ấn Độ đã vượt 34.000 GPU, và đã lựa chọn một số “nhà vô địch quốc gia” làm hậu thuẫn. Với sự năng động của giới startup trong nước, ngành công nghệ Ấn Độ sớm muộn gì cũng sẽ cho ra đời những công ty đủ sức thách thức các ông lớn tại Mỹ. Đây là tin tốt cho người Ấn, nhưng có thể là rắc rối với người Mỹ gốc Ấn tại Thung lũng Silicon.

Hiện nay, người gốc Ấn đang giữ nhiều vị trí hàng đầu trong giới công nghệ Mỹ, thậm chí còn có phần nổi bật hơn cả người gốc Hoa. Hãy nghĩ đến Sundar Pichai của Alphabet, Satya Nadella của Microsoft, Shantanu Narayen của Adobe hay Arvind Krishna của IBM. Nhưng câu chuyện của Intel với ông Tan cho thấy một phần lý do họ thành công là vì Ấn Độ chưa từng bị xem là đối thủ chiến lược với Mỹ.

Dưới thời ông Trump, hình ảnh đó đang dần thay đổi. Người gốc Ấn trong ngành công nghệ Mỹ đã bắt đầu cảm thấy mọi việc khó khăn hơn. Chẳng hạn như thị thực H1-B, vốn được nhiều kỹ sư Ấn Độ sử dụng, là một chủ đề nóng trên chính trường Mỹ và từng khiến ông Trump đối đầu trực diện với Elon Musk. Tổng thống Trump cũng tuyên bố rằng ông không muốn việc hỗ trợ các công ty công nghệ Mỹ lại đồng nghĩa với việc tạo ra việc làm cho người Ấn: “Nhiều tập đoàn công nghệ lớn của chúng ta đã hưởng lợi từ sự tự do Mỹ, nhưng lại đặt nhà máy ở Trung Quốc, tuyển nhân công Ấn Độ và chuyển lợi nhuận ở Ireland,” ông nói trong một hội nghị công nghệ hồi tháng trước. “Dưới thời Tổng thống Trump, những tháng ngày đó đã kết thúc.”

Tính đến nay, các lãnh đạo doanh nghiệp vẫn chưa bị chất vấn về mối liên hệ với ngành công nghệ quê nhà. Nhưng môi trường chính trị sẽ ngày càng khó khăn hơn khi công ty công nghệ Ấn Độ trở nên độc lập và hiệu quả hơn, còn chính quyền ông Trump tiếp tục siết chặt chính sách. Việc Washington đe dọa áp thuế 50% với hàng xuất khẩu Ấn Độ đã cho thấy rõ quan điểm của ông: Ông xem Ấn Độ không khác gì Trung Quốc, và tư tưởng bảo hộ khiến ông phản đối việc hợp tác với một quốc gia có thể là đối thủ trong tương lai.

Trong thời kỳ chủ nghĩa dân tộc kinh tế và cạnh tranh công nghiệp, các cộng đồng thiểu số toàn cầu sẽ chịu thiệt. Khi thế giới còn toàn cầu hóa và thịnh vượng, không ai quan tấm đến các cáo buộc “hai lòng.” Nhưng khi chủ nghĩa dân túy trỗi dậy và lịch sử đang dần hoàn thành vòng lặp của mình, những cáo buộc đó lại bùng lên mạnh mẽ.

Cộng đồng người Mỹ gốc Ấn không nên nhìn việc ông Tan cố gắng làm hài lòng ông Trump bằng sự thỏa mãn hay tự tin. Vì họ rất có thể sẽ là người tiếp theo. Và cũng đừng nghĩ rằng mình sẽ mãi tránh được những cáo buộc tương tự. Lý do duy nhất họ chưa bị đặt câu hỏi là vì trước đây, chẳng ai nghĩ mối liên hệ với Ấn Độ lại là vấn đề.

Nhưng sự thật là: Một khi Ấn Độ thành công, thời kỳ vàng son của người Mỹ gốc Ấn tại Thung lũng Silicon cũng sẽ kết thúc.