Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 11.8 đã gia hạn 90 ngày tạm hoãn áp mức thuế cao đối với hàng hóa Trung Quốc, kéo dài đến đầu tháng 11, qua đó giúp ổn định quan hệ thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Lệnh gia hạn, có hiệu lực đến ngày 10.11, hoãn lại đợt tăng thuế dự kiến áp dụng từ ngày 13.8. Thỏa thuận hạ nhiệt căng thẳng này được duy trì sau khi Mỹ và Trung Quốc đồng ý giảm thuế đối ứng và nới lỏng hạn chế xuất khẩu đối với nam châm đất hiếm cùng một số công nghệ.

“Mọi điều khoản khác của thỏa thuận vẫn sẽ được giữ nguyên,” ông Trump viết trên Truth Social, cho thấy chính sách thương mại và điều kiện đã thỏa thuận không thay đổi. Thông tin do Nhà Trắng công bố cũng chỉ bổ sung thời hạn gia hạn.

Cùng ngày, Trung Quốc cũng ra thông báo tương tự, cho biết sẽ gia hạn tạm hoãn áp thuế thêm 90 ngày. Tháng trước tại Thụy Điển, các nhà đàm phán hai bên đã đạt thỏa thuận sơ bộ duy trì lệnh hoãn này. Nếu không gia hạn, thuế nhập khẩu của Mỹ với hàng hóa Trung Quốc sẽ tăng lên ít nhất 54% từ sau nửa đêm tại New York.

Việc gia hạn giúp giảm lo ngại của giới đầu tư về nguy cơ bùng phát một cuộc chiến thuế quan mới có thể làm gián đoạn thương mại Mỹ – Trung. Trước đó, căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh đầu năm nay đã gây chấn động thị trường tài chính toàn cầu.

Bước đi này cũng tạo điều kiện để hai bên tiếp tục đàm phán các vấn đề chưa giải quyết, như thuế quan liên quan đến hoạt động buôn lậu fentanyl mà ông Trump áp lên Trung Quốc, lo ngại của Mỹ về việc Trung Quốc mua dầu từ Nga và Iran đang bị trừng phạt, cùng bất đồng về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Mỹ tại Trung Quốc.

Quyết định gia hạn có thể mở đường cho chuyến thăm Trung Quốc của ông Trump để gặp chủ tịch Tập Cận Bình vào cuối tháng 10, trùng thời điểm một hội nghị quốc tế tại Hàn Quốc mà nhiều khả năng ông sẽ tham dự.

“Mỹ tiếp tục trao đổi với Trung Quốc để giải quyết tình trạng thiếu cân bằng trong thương mại và các vấn đề an ninh quốc gia, kinh tế,” ông Trump viết trong sắc lệnh. “Thông qua các cuộc trao đổi này, Trung Quốc tiếp tục có những bước tiến đáng kể nhằm khắc phục các thỏa thuận thương mại không cân bằng và giải quyết những mối quan ngại của Mỹ.”

Phát biểu với báo chí cùng ngày, ông Trump nói: “Chúng tôi đang làm việc với Trung Quốc một cách rất tốt đẹp.”

Đầu năm nay, ông Trump nâng thuế với hàng hóa Trung Quốc và Bắc Kinh đáp trả tương tự. Khi đó, thuế nhập khẩu của Mỹ với hàng Trung Quốc lên tới 145%, trong khi Trung Quốc hạn chế xuất khẩu nam châm quan trọng cho các nhà sản xuất Mỹ. Hai bên sau đó đạt thỏa thuận đình chiến 90 ngày hồi tháng 5, trong đó Mỹ giảm thuế xuống 30%, Bắc Kinh giảm xuống 10% và đồng ý nối lại xuất khẩu đất hiếm.

Lập trường mềm dẻo hơn của ông Trump khiến một số chính trị gia theo quan điểm “diều hâu” an ninh quốc gia cho rằng ông không đủ cứng rắn với đối thủ địa chính trị lớn nhất của Mỹ. Trong bối cảnh này, Nvidia và Advanced Micro Devices (AMD) đã đạt thỏa thuận với chính quyền Mỹ để được cấp phép xuất khẩu, đổi lại phải trả 15% doanh thu từ một số chip AI bán cho Trung Quốc cho Washington.

Cũng trong ngày 11.8, ông Trump cho biết ông sẵn sàng xem xét cho phép Nvidia bán sang Trung Quốc phiên bản yếu hơn của chip AI Blackwell tiên tiến nhất, nói rằng “có thể tôi sẽ chấp thuận một thỏa thuận.”

Trước thời điểm gia hạn, ngày 10.8, ông Trump đã kêu gọi Bắc Kinh tăng gấp bốn lần lượng đậu tương Mỹ mua vào, cho rằng động thái này sẽ giúp giảm thâm hụt thương mại của Mỹ.

Quyết định gia hạn được đưa ra sau hai ngày thảo luận tại Stockholm vào tháng 7 do bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và phó thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong dẫn đầu. Đây là vòng đàm phán thứ ba giữa hai bên trong chưa đầy ba tháng.

Dù giới chức Trung Quốc và truyền thông nhà nước bày tỏ hài lòng với kết quả tại Stockholm, và các bộ trưởng Mỹ dự đoán thỏa thuận sẽ được gia hạn, thỏa thuận vẫn tiềm ẩn rủi ro. Bessent từng nói mọi quyết định gia hạn sẽ do chính ông Trump đưa ra.

Đất hiếm

Trọng tâm các cuộc đối thoại hiện nay là cách duy trì quan hệ thương mại ổn định trong khi vẫn áp dụng rào cản như thuế quan và kiểm soát xuất khẩu để hạn chế tiến bộ của nhau trong các lĩnh vực then chốt như công nghệ pin, quốc phòng và chất bán dẫn.

Gần đây, hai bên có động thái hạ nhiệt: Trung Quốc bắt đầu xuất khẩu nam châm đất hiếm trở lại từ tháng 6, còn Mỹ cho biết sẽ phê duyệt xuất khẩu một loại chip AI từng bị cấm.

Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer, người tham gia đàm phán tại Stockholm, tỏ ra lạc quan về trao đổi với Trung Quốc liên quan đến xuất khẩu đất hiếm. Ông cho biết Mỹ đã đạt được cam kết về nguồn cung.

“Chúng tôi tập trung đảm bảo dòng chảy nam châm từ Trung Quốc sang Mỹ và chuỗi cung ứng liên quan có thể hoạt động trơn tru như trước khi bị kiểm soát,” Greer nói trong chương trình Face the Nation của CBS. “Tôi có thể nói là chúng tôi đã đi được khoảng nửa chặng đường.”

Theo dữ liệu hải quan mới nhất, lượng nam châm đất hiếm từ Trung Quốc sang Mỹ tăng lên 353 tấn trong tháng 6, so với chỉ 46 tấn trong tháng 5. Tuy nhiên, tổng lượng xuất khẩu vẫn thấp hơn nhiều so với trước khi Bắc Kinh áp đặt kiểm soát từ đầu tháng 4.

Việc bán chip AI tiên tiến vẫn là vấn đề gây tranh cãi, dù ông Trump đã quyết định nới lỏng kiểm soát xuất khẩu. Cuối tháng 7, nhà chức trách Trung Quốc đã triệu tập Nvidia để thảo luận về cáo buộc liên quan đến lỗ hổng bảo mật của chip H20.

Thúc đẩy áp thuế quan

Các cuộc đàm phán Mỹ – Trung diễn ra song song với những vòng trao đổi khác mà chính quyền ông Trump tiến hành với các đối tác thương mại, trong bối cảnh Washington triển khai loạt thuế “đối ứng” diện rộng và các mức thuế theo ngành đối với nhiều nền kinh tế.

Mức thuế 30% mà ông Trump áp dụng bao gồm 20% liên quan đến fentanyl và 10% thuế cơ bản, bổ sung trên các loại thuế vốn đã áp với một số sản phẩm Trung Quốc từ nhiệm kỳ đầu của ông.

— Với sự hỗ trợ của Paul Abelsky, Charlie Duxbury, Olivia Tam, và Meghashyam Mali