Tuần này lẽ ra phải là bước ngoặt lớn của Alibaba. Tập đoàn công nghệ Trung Quốc vừa ra mắt ứng dụng Qwen phiên bản mới tại thị trường nội địa và lên kế hoạch mở rộng ra toàn cầu. Đây là nỗ lực mạnh mẽ nhất từ trước đến nay của Alibaba nhằm tiếp cận người dùng phổ thông, với tham vọng cạnh tranh trực tiếp cùng các tên tuổi lớn như OpenAI.

Qwen không chỉ dừng lại ở khả năng trò chuyện như ChatGPT, mà còn có thể tạo báo cáo nghiên cứu hoặc dựng bản trình chiếu PowerPoint chỉ trong vài giây. Trong giai đoạn đầu, Alibaba cung cấp dịch vụ này miễn phí. Chiến lược này có thể gây sức ép lên mô hình kinh doanh của OpenAI, vốn thu đến 70% doanh thu hằng năm từ người dùng cá nhân.

Tuy nhiên, tin vui vừa lóe lên đã nhanh chóng bị lu mờ. Một bài viết của Financial Times dẫn bản ghi nhớ từ Nhà Trắng cho rằng Alibaba hỗ trợ công nghệ cho các hoạt động quân sự của Trung Quốc. Alibaba bác bỏ, khẳng định cáo buộc này là sai sự thật và đặt nghi vấn về động cơ của nguồn tin ẩn danh. “Chiến dịch truyền thông ác ý này rõ ràng bắt nguồn từ những thế lực muốn phá hoại thỏa thuận thương mại gần đây giữa Tổng thống Trump và Trung Quốc,” công ty phản hồi.

Trong nhiều năm, Washington đã tìm cách hạn chế tầm ảnh hưởng công nghệ của Trung Quốc, với các biện pháp nhắm vào những cái tên như Huawei hay TikTok. Dù Nhà Trắng chưa đưa ra phản hồi nào về cáo buộc mới nhất, vụ việc cho thấy sự trỗi dậy của Alibaba trong lĩnh vực AI cũng đang bị theo dõi chặt chẽ. Và với những tiền lệ trước đó, Bắc Kinh khó có khả năng đứng yên nếu doanh nghiệp hàng đầu của họ bị gây sức ép.

Tính đến nay, Mỹ chưa có động thái chính thức như áp lệnh trừng phạt hay đưa Alibaba vào danh sách đen thương mại. Nhưng câu hỏi đặt ra là liệu sự nghi ngờ từ chính quyền Tổng thống Trump có làm nhà đầu tư e ngại và người dùng quốc tế quay lưng lại với Alibaba hay không.

Ngay sau khi bài báo được đăng tải, cổ phiếu Alibaba lao dốc rồi hồi phục nhẹ vào cuối tuần. Các chuyên gia tại Citigroup khuyến nghị nhà đầu tư nên tranh thủ cơ hội mua vào, với lý do Alibaba sẽ không mạo hiểm gây tổn hại đến uy tín hoặc nghĩa vụ với cổ đông. Tuy nhiên, niềm tin vào công nghệ Trung Quốc vẫn có thể bị ảnh hưởng.

Tại Mỹ, người tiêu dùng vẫn tiếp tục sử dụng nhiều ứng dụng có nguồn gốc Trung Quốc, bất chấp lo ngại về an ninh. TikTok là ví dụ rõ nhất. Ứng dụng này đang đối mặt với yêu cầu phải tách khỏi công ty mẹ tại Bắc Kinh nếu muốn tiếp tục hoạt động tại Mỹ, dù Tổng thống Trump đã nhiều lần trì hoãn quyết định. Trong khi đó, Qwen vẫn chưa rõ có đủ sức cạnh tranh với ChatGPT hay không. Nhưng nếu ứng dụng này tiếp tục phát triển, rất có thể nó sẽ sớm bị đưa vào tầm ngắm.

Trong giới lập trình, bộ mô hình Qwen mã nguồn mở đã nhanh chóng được đón nhận. Theo dữ liệu của Hugging Face do Dự án ATOM tổng hợp, tổng lượt tải Qwen đã vượt qua cả Llama của Meta. Trước cả khi ứng dụng chính thức ra mắt, nhiều công ty toàn cầu đã bắt đầu xây dựng sản phẩm dựa trên Qwen thay vì các mô hình đến từ Thung lũng Silicon.

Financial Times thừa nhận họ không thể xác minh độc lập các cáo buộc trong bản ghi nhớ của Nhà Trắng. Bài báo cũng chỉ ra rằng nhiều công ty công nghệ Mỹ như Amazon hay Microsoft hiện đang hợp tác với Bộ Quốc phòng Mỹ.

Ranh giới giữa công nghệ tiêu dùng và công nghệ quốc phòng đang dần mờ đi. Sự phát triển nhanh chóng của AI khiến những lo ngại về ứng dụng lưỡng dụng ngày càng rõ nét, và đây là lý do chính khiến Washington đẩy mạnh kiểm soát công nghệ. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp Trung Quốc có hành động tương tự, phản ứng từ phía Mỹ sẽ mạnh mẽ hơn nhiều.

“Những tiếng nói cứng rắn về Trung Quốc gần đây không còn được chú ý, và điều này có thể là lý do khiến thông tin bị rò rỉ cho báo chí,” theo nhận định của Michael Hirson, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu Trung Quốc tại hãng 22V Research. Một số nghị sĩ Mỹ đã nhân cơ hội này kêu gọi các biện pháp cứng rắn hơn, trong đó có cả việc hủy niêm yết cổ phiếu Alibaba tại Mỹ.

Nếu Mỹ phát động thêm một đợt tấn công chính trị mới nhằm vào Alibaba, căng thẳng thương mại với Trung Quốc có nguy cơ bùng phát trở lại. Sau khi hai nước vừa đạt được thỏa thuận đình chiến thương mại hồi tháng trước, mọi động thái mới từ Washington đều có thể phá vỡ sự cân bằng tạm thời này.

Tham vọng AI của Alibaba chắc chắn sẽ bị giới hạn bởi yếu tố địa chính trị. Nhưng thay vì tìm cách kìm hãm đối thủ, có lẽ điều Mỹ cần làm là gia tăng sức hấp dẫn công nghệ của mình đối với người dùng và doanh nghiệp toàn cầu.