Cơn sốt trí tuệ nhân tạo đang bùng nổ, kéo theo cuộc chạy đua khốc liệt nhằm mở rộng hạ tầng tính toán. Các tập đoàn công nghệ rót hàng tỉ USD vào các công ty xây dựng, nhà cung cấp thiết bị và năng lượng để xây dựng những trung tâm dữ liệu khổng lồ phục vụ phát triển AI.

Tình hình hiện nay dễ khiến người ta liên tưởng đến bong bóng dot-com của thập niên 1990. Khi đó, định giá phi thực tế cùng các mô hình kinh doanh rủi ro đã khiến Nasdaq lao dốc vào đầu thế kỷ 21. Dù Internet thật sự đã thay đổi xã hội và tăng hiệu suất làm việc, chỉ số Nasdaq phải mất đến 15 năm mới quay lại mức đỉnh cũ được thiết lập hồi tháng 3.2000.

Bài học từ lịch sử khiến nhiều nhà đầu tư cảnh giác với làn sóng xây dựng hạ tầng AI ồ ạt, nhất là khi cuộc đua này mới chỉ bắt đầu. Trong mắt họ, những khoản chi khổng lồ chỉ hợp lý nếu AI mang lại lợi nhuận đủ hấp dẫn để cả cá nhân lẫn doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư. Thị trường muốn thấy AI giúp tăng năng suất thực sự, chứ không chỉ dừng lại ở việc tóm tắt cuộc họp hay viết email thay người dùng.

Tín hiệu tích cực là nhiều báo cáo tài chính gần đây cho thấy các doanh nghiệp đã bắt đầu gặt hái kết quả thực tế từ ứng dụng AI.

Tập đoàn Trane Technologies sử dụng AI để vận hành hệ thống điều hòa và chiếu sáng trong các tòa nhà. Hãng mỹ phẩm Nu Skin phát triển mô hình ngôn ngữ riêng để tư vấn làm đẹp và thu thập dữ liệu phục vụ cá nhân hóa sản phẩm. Tại Allstate, CEO Tom Wilson gọi agentic AI là “mặt trận tiếp theo” trong chiến lược số hóa, khi công nghệ này giúp xử lý yêu cầu bồi thường và cung cấp dịch vụ theo nhu cầu. Colgate-Palmolive cũng tận dụng AI để tối ưu quản lý tồn kho và cá nhân hóa chiến dịch tiếp thị.

Trong ngành vận tải, vốn đang chật vật giữa đợt suy giảm kéo dài ba năm, hai cái tên nổi bật là C.H. Robinson và XPO đang chứng minh AI có thể mang lại lợi nhuận vượt trội.

C.H. Robinson, công ty môi giới vận tải hàng hóa, cho biết AI đã giúp họ tăng thị phần và đạt biên lợi nhuận quý cao nhất kể từ năm 2022. Nhờ tự động hóa quy trình từ báo giá đến thanh toán, số đơn hàng mà mỗi nhân viên xử lý đã tăng hơn 40% so với ba năm trước. Công ty hiện có 450 kỹ sư và nhà khoa học dữ liệu phục vụ cho mục tiêu này.

Trong cuộc họp quý 3, CEO Dave Bozeman tiết lộ rằng dù công ty vẫn đang trong giai đoạn đầu triển khai AI, kết quả khả quan đã giúp họ nâng dự báo thu nhập điều chỉnh từ AI trong năm 2026 lên 336 triệu USD, so với mức 220 triệu USD vào năm 2024.

Theo chuyên gia Jason Seidl từ TD Cowen, C.H. Robinson là công ty đầu tiên trong ngành được dự báo sẽ “tăng trưởng thực chất nhờ AI vào năm 2026.” Cổ phiếu của công ty này đã tăng 45% trong năm nay, vượt xa các đối thủ và cả chỉ số S&P 500.

Trong khi đó, XPO, công ty chuyên gom hàng nhỏ lẻ, cũng báo cáo rằng AI đóng vai trò chính giúp lợi nhuận hoạt động điều chỉnh quý 3 tăng 10% và biên lợi nhuận tăng 150 điểm cơ bản, bất chấp tình trạng suy yếu kéo dài của ngành. AI được dùng để quét dữ liệu xác định khách hàng tiềm năng, tối ưu hóa quãng đường giao hàng và giảm các chuyến xe rỗng.

“Hiệu suất là yếu tố lớn nhất đóng góp vào chi phí hoạt động tích cực trong quý, và điều đó đến từ các công cụ tối ưu hóa sử dụng AI,” CEO Mario Harik cho biết. Cổ phiếu XPO tăng khoảng 5% trong năm nay, trong khi cổ phiếu của các đối thủ như Old Dominion Freight Line, Saia hay ArcBest đều giảm hơn 20%.

Chính những kết quả rõ ràng như vậy đang giúp cơn sốt AI trở nên bền vững hơn. Cả C.H. Robinson và XPO đều đã có đội ngũ kỹ sư phần mềm nội bộ và hệ thống tự động hóa riêng từ trước. Tuy nhiên, bước nhảy vọt về năng suất chỉ thực sự xuất hiện gần đây, khi các công cụ AI ngày càng cải tiến và yêu cầu về năng lực tính toán ngày càng cao hơn.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp nhỏ nếu không muốn bị bỏ lại phía sau sẽ buộc phải ứng dụng công nghệ này. Với truyền thống đổi mới mạnh mẽ, nền kinh tế Mỹ được dự báo sẽ nhanh chóng lấp đầy khoảng trống, nhờ các công ty SaaS hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ tiếp cận AI.

Quá trình chuyển đổi này sẽ cần thời gian. Nhưng cũng như Excel của Microsoft hay PDF của Adobe từng thay đổi cách làm việc trong những năm 1990, AI rồi cũng sẽ thay đổi các văn phòng lớn nhỏ trên toàn cầu.

Nói cách khác, khi ngày càng nhiều doanh nghiệp bắt đầu bước vào “hành trình AI”, cụm từ đang trở nên phổ biến trong giới lãnh đạo, nhu cầu xây dựng hạ tầng AI sẽ tăng mạnh. Theo JPMorgan, hạ tầng AI và nguồn cung năng lượng có thể cần tới hơn 5.000 tỉ USD đầu tư.

Tuy vậy, tốc độ xây dựng trung tâm dữ liệu sẽ bị giới hạn bởi nguồn cung điện. Đơn hàng tua-bin khí hiện mất từ 3 đến 4 năm mới giao, còn điện hạt nhân thì mất thời gian lâu hơn nữa. Trong tương lai, ngay cả vốn và quỹ đất cũng có thể trở thành rào cản. Những “điểm nghẽn” này có thể giúp thị trường tránh tình trạng dư thừa năng lực.

Một điểm khác biệt quan trọng là chip máy tính cần được thay thế thường xuyên, không như cáp quang có tuổi thọ hàng chục năm. Điều này khiến đầu tư cho AI mang tính chu kỳ. Trong vòng chưa đầy một thập kỷ nữa, máy tính lượng tử có thể sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tăng công suất cho AI.

Hiện tại, các công ty cung cấp trực tiếp cho trung tâm dữ liệu như Vertiv Holdings hay Amphenol đang là những bên hưởng lợi rõ rệt nhất từ làn sóng AI. Các hãng như GE Vernova (sản xuất tua-bin khí) hay Prologis (bất động sản công nghiệp) cũng đang được hưởng lợi.

Và giờ đây, lợi ích từ AI không chỉ hiện diện trên giấy tờ mà đã bắt đầu thể hiện trong biên lợi nhuận của các doanh nghiệp sử dụng nó. Chính những hiệu quả năng suất rõ ràng này sẽ là nền tảng vững chắc để cơn sốt AI tiếp tục lan rộng.