Với 2 tỉ người dùng mỗi tháng tại hơn 200 quốc gia, tính năng AI Overviews của Google có thể được xem là sản phẩm AI tạo sinh phổ biến nhất hiện nay. Những đoạn tóm tắt ngắn gọn do mô hình Gemini AI tạo ra đã giúp Google, từ một công cụ tìm kiếm, trở thành công cụ trả lời và làm dịu nỗi lo của giới đầu tư rằng sự xuất hiện của ChatGPT có thể phá vỡ hoàn toàn mô hình kinh doanh của hãng.

Tuy vậy, việc gọi những người này là “người dùng,” như cách công ty mẹ Alphabet công bố trong báo cáo tài chính quý tuần trước, chưa hoàn toàn chính xác. Không ai chủ động sử dụng AI Overviews, vì nó tự động xuất hiện mỗi khi người dùng thực hiện tìm kiếm thông thường trên Google, điều mà hàng tỉ người vẫn làm mỗi ngày trong suốt hai thập niên qua. Đây chính là lợi thế lớn của Google so với các đối thủ: Người dùng đã mặc định xem Google là nơi để tra cứu thông tin. Công ty có toàn quyền tận dụng danh tiếng đã xây dựng từ sự đổi mới và chất lượng thực sự, kể cả khi danh tiếng đó được củng cố bằng các thỏa thuận hàng tỉ USD nhằm triệt tiêu cạnh tranh một cách bất hợp pháp.

Lợi thế thứ hai của Google với AI Overviews cần được phân tích kỹ lưỡng hơn. Giống như các công cụ AI tạo sinh khác, tính năng này dựa phần lớn vào nội dung có sẵn trên mạng mà Google không thật sự sở hữu. Các câu trả lời được tạo ra bằng cách tổng hợp và viết lại từ một hoặc nhiều nguồn khác nhau.

Điều này giúp người dùng tiết kiệm một lần nhấp chuột. Nhưng nó lại gây tổn thất cho những nhà sáng tạo nội dung, khi họ mất đi một lượt truy cập tiềm năng và cả nguồn doanh thu gắn liền với nó. Một báo cáo từ Pew Research công bố tuần trước cho thấy người dùng ít có xu hướng nhấp vào liên kết nếu AI Overviews đã hiển thị thông tin họ muốn tìm — một hiện tượng ngày càng phổ biến. Trong mẫu khảo sát vào tháng 3.2025, một phần năm số lượt tìm kiếm có sự xuất hiện của AI Overviews, và tỉ lệ này có thể lên tới 60% nếu truy vấn dài hoặc chứa các từ khóa cơ bản của báo chí như “ai,” “cái gì,” “ở đâu,” “khi nào” hoặc “tại sao.” Google đã phản đối phương pháp khảo sát của Pew, cho rằng tập dữ liệu với 68.879 lượt tìm kiếm từ 900 người trưởng thành tại Mỹ là quá nhỏ để đưa ra kết luận đáng tin cậy.

Dĩ nhiên, các chatbot AI khác cũng có chức năng tương tự. Nhưng trong các trường hợp đó, nhà xuất bản nội dung có thể chặn “crawlers” bằng cách thêm một dòng mã vào trang web, như một kiểu “bảo vệ kỹ thuật số” chặn quyền truy cập. Tuy nhiên, với Google, cách này lại không hiệu quả. Nếu chặn bot AI của Google, trang web đó cũng sẽ biến mất khỏi kết quả tìm kiếm. Điều này chẳng khác nào án tử với bất kỳ trang web nào.

Google đang tận dụng vị thế độc quyền trong một lĩnh vực để giành ưu thế ở một lĩnh vực khác. Đây là hành vi mang tính độc quyền và cần được xử lý ngay trong quá trình khắc phục sau phiên tòa chống độc quyền mà Google đã thua vào năm ngoái.

Vấn đề là làm sao để buộc Google phải từ bỏ “mã gian lận” của mình.

“Google vẫn nghĩ họ là ngoại lệ và không cần tuân theo quy tắc chung của ngành,” CEO Cloudflare Matthew Prince nói với Bloomberg News trong một cuộc phỏng vấn tuần trước. Công ty ông gần đây đã ra mắt công cụ cho phép nhà xuất bản thiết lập mô hình “trả tiền theo lượt thu thập dữ liệu” đối với AI. Công cụ này tương thích với crawlers của OpenAI, Anthropic, Perplexity và hầu hết đơn vị khác. Thế nhưng, vấn đề là chặn Google AI cũng đồng nghĩa với việc bị xóa khỏi Google Search.

Công bằng mà nói, Google không triển khai AI Overviews vì muốn bóp nghẹt nền kinh tế nội dung trên web, vốn là nền tảng cho toàn bộ hoạt động kinh doanh của hãng, mà vì lo ngại người dùng sẽ rời bỏ công ty để đến với các chatbot AI khác. “Người dùng buộc họ phải làm vậy,” nhà phân tích Ken Gawrelski của Wells Fargo nhận định. Theo ông Gawrelski, Google từng hoàn toàn hài lòng với hiện trạng, và đó cũng là lý do hãng này bị các công ty AI nhỏ hơn vượt mặt.

Nhưng giờ đây, khi cuộc đua đã bắt đầu, Google đang cố gắng bắt kịp và làm khá tốt. Doanh thu mảng quảng cáo của hãng trong quý vừa qua tăng 12% so với cùng kỳ, đạt mức cao kỷ lục 54,2 tỉ USD. Mảng AI và điện toán đám mây đang gặp hạn chế về nguồn cung, buộc công ty phải đầu tư thêm 10 tỉ USD, nâng tổng vốn đầu tư năm lên 85 tỉ USD. Google cũng vừa tích hợp chế độ “AI Mode,” một phiên bản tăng cường của AI Overviews, vào công cụ tìm kiếm. Hãng gần như mới chỉ bắt đầu tích hợp AI vào các sản phẩm như Gmail và Maps, và theo Financial Times, hiện có 15 sản phẩm của Google đạt trên 500 triệu người dùng.

Ban lãnh đạo công ty cho biết họ sẽ nhanh chóng kiếm tiền từ tất cả những bước cải tiến này. Nhưng Google gần như không nói gì về tương lai của những doanh nghiệp đang phụ thuộc vào lưu lượng truy cập từ Google, cũng chính là các đơn vị cung cấp nội dung cho hệ thống AI của họ. Đây là bước ngoặt lớn. Google từng dân chủ hóa Internet và giúp vô số trang web cùng dịch vụ mới có cơ hội tồn tại. Giờ đây, chiến lược của hãng là giữ người dùng trong hệ sinh thái của Google. “Chúng ta cần tìm lời giải cho mô hình kinh doanh của các bên liên quan,” CEO Alphabet Sundar Pichai nói trong cuộc họp với giới phân tích, nhưng không nêu chi tiết.

Muốn cứu các nhà sáng tạo nội dung khỏi làn sóng AI chuẩn bị ập đến, cần phải buộc Google từ bỏ lợi thế không công bằng đó. Chỉ khi ấy, công ty mới bị buộc phải thỏa thuận hợp lý với các đơn vị sở hữu nội dung, như cách họ từng làm với Reddit. Một tín hiệu khả quan là hiện Google được cho là đang tìm kiếm các thỏa thuận nội dung cho những sản phẩm AI khác. Có thể họ cũng hiểu rằng lợi thế “sai trái” này rồi cũng sẽ không tồn tại được lâu.