Sẽ là khôn ngoan nếu Jack Ma, nay đã trở lại trực tiếp với công ty do ông đồng sáng lập, làm nhiều hơn nữa để cải thiện sinh kế cho đội ngũ tài xế giao hàng, lực lượng đang vận hành đơn vị kinh doanh lớn nhất của Alibaba Group Holding Ltd. Việc này vừa có lợi chiến lược, vừa giúp Alibaba tránh rủi ro đối đầu với chính quyền.

Chỉ vài tháng sau khi bắt tay Chủ tịch Tập Cận Bình, sự kiện được coi như khởi động lại tinh thần kinh doanh của khối công nghệ Trung Quốc và hỗ trợ thị trường chứng khoán, Ma đã quay lại văn phòng, tham gia điều hành nhiều hơn so với những năm gần đây, Bloomberg News đưa tin. Dù không giữ chức danh chính thức, sự tái xuất của doanh nhân biểu tượng này vẫn tạo động lực tinh thần cho công ty.

Một thời là nhà sáng lập thẳng thắn nhất Trung Quốc, Ma biến mất khỏi công chúng sau bài phát biểu vào tháng 10.2020 chỉ trích mạnh các cơ quan giám sát tài chính và ngân hàng quốc doanh. Bài nói dài 20 phút đó được xem là “đắt đỏ nhất trong lịch sử doanh nghiệp”, khiến Alibaba và Ant Group mất khoảng 877 tỉ USD vốn hóa, Ant bị phạt gần 1 tỉ USD, đồng thời châm ngòi cho chiến dịch siết chặt chưa từng có với khu vực tư nhân.

Sự trở lại của Ma mang ý nghĩa khép lại chương tối tăm này. Nhưng ông đang trở về một Alibaba đối mặt thách thức rất khác so với năm 2019, khi ông rời chức Chủ tịch. Khi đó, Trung Quốc vẫn còn kỳ vọng vượt Mỹ về quy mô kinh tế, khủng hoảng bất động sản chưa bùng nổ, và khái niệm nội quyện (内卷, neijuan) chưa thành ưu tiên chính sách.

Nhà đầu tư hoan nghênh chiến lược phát triển AI mạnh mẽ của Alibaba. Tuy nhiên, thương mại điện tử, nguồn lợi nhuận chính, đã nguội lạnh rõ rệt: tăng trưởng người dùng mua sắm trực tuyến chỉ đạt 1% trong 2024. Thị phần 85% một thời của Alibaba nay đã xa vời.

Từ khi JD.com gia nhập mảng giao đồ ăn hồi tháng 2, phá thế song mã của Meituan và Ele.me, thị trường 80 tỉ USD này bước vào cuộc chiến giá khốc liệt. Phản ứng lại, giới phân tích đồng loạt hạ mục tiêu giá cổ phiếu của cả ba công ty.

Theo Morgan Stanley, biên lợi nhuận giá trị giao dịch gộp của ngành giao đồ ăn có thể giảm từ 3,2% còn 2%. Cơ quan quản lý Trung Quốc đã triệu tập các doanh nghiệp hai lần kể từ tháng 5, yêu cầu cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ nhà hàng và tài xế giao hàng, những người phàn nàn thu nhập giảm vì cạnh tranh khốc liệt.

Dù cả ba công ty hứa sẽ hạ nhiệt chiến tranh giá, ít ai tin điều này sẽ xảy ra. Họ mắc kẹt trong “thế lưỡng nan của tù nhân”: lo mất thị phần nếu dừng lại.

Trong bối cảnh ấy, Ma, từng trải qua cơn thịnh nộ từ nhà chức trách, có thể chọn cách đi khôn ngoan hơn: đáp ứng ưu tiên của chính quyền là tạo việc làm và chống giảm phát.

Một lựa chọn là trích một phần từ gói trợ cấp 50 tỉ nhân dân tệ (7 tỉ USD) công bố tháng 8, hiện chủ yếu dành cho người mua sắm và nhà bán lẻ, để tăng thu nhập cho 4 triệu tài xế Ele.me. Từ 2019, khi bất động sản suy thoái và dịch Covid-19 làm mất việc, công việc giao hàng đã trở thành nơi hấp thụ đến 12 triệu lao động.

Ngoài ra, Ele.me có thể mở rộng chương trình phúc lợi vừa công bố: thay vì chỉ hỗ trợ một phần bảo hiểm hưu trí và y tế, có thể chi trả toàn bộ cho tài xế đạt chỉ tiêu. Điều này vừa giúp tăng lòng trung thành, vừa thu hút thêm nhân lực, đặc biệt khi Meituan hiện có đội ngũ gấp đôi, tới 7,3 triệu người.

Sau nhiều năm “ẩn mình”, Ma hẳn đã nhạy bén hơn với bối cảnh chính trị. Việc cải thiện lương và phúc lợi cho tài xế giao hàng sẽ giúp Alibaba đi đúng hướng chiến lược, đồng thời duy trì quan hệ thuận hòa với giới quản lý.