Đầu tháng này, các rạp chiếu phim ở Quảng Châu chật kín khán giả đến xem Thanh gươm diệt quỷ: Vô hạn thành, giúp bộ phim hoạt hình này trở thành tác phẩm nước ngoài có doanh thu cao nhất tại Trung Quốc trong năm nay. Một số khán giả thậm chí hóa trang thành nhân vật, hòa mình vào làn sóng văn hóa đang phá kỷ lục phòng vé trên toàn cầu.

Tuy nhiên, căng thẳng ngoại giao giữa Nhật Bản và Trung Quốc sau phát ngôn của Thủ tướng Sanae Takaichi về vấn đề Đài Loan đang đe dọa một năm tưởng như sẽ bùng nổ của anime tại thị trường điện ảnh lớn thứ hai thế giới.

Ngay sau tuyên bố của bà Takaichi rằng một cuộc xung đột liên quan đến Đài Loan có thể trở thành mối đe dọa sống còn đối với Nhật Bản, Cơ quan Quản lý Điện ảnh Trung Quốc đã tạm ngừng phê duyệt các phim mới từ Nhật và hoãn vô thời hạn ít nhất sáu tựa phim đã được cấp phép. Hơn 20 buổi biểu diễn của các nghệ sĩ Nhật Bản và một nhóm hài cũng bị hủy.

Trong số các bộ phim hoạt hình bị ảnh hưởng có Thám tử lừng danh Conan: Quả bom chọc trời và phần mới nhất của Shin – Cậu bé bút chì. Dù quy mô và thời hạn của các biện pháp hạn chế từ Bắc Kinh vẫn chưa rõ ràng, tình trạng bất định này đang cản trở tham vọng mở rộng ra thị trường quốc tế của các công ty Nhật, nhất là khi lượng khán giả trong nước ngày càng già hóa và thu hẹp.

“Nhật Bản đang dạo bước trên lưỡi dao,” Matt Alt, tác giả cuốn Pure Invention: How Japan’s Pop Culture Conquered the World, nhận định. Ông cho rằng việc chuyển dịch từ nền kinh tế sản xuất sang nền kinh tế dịch vụ và nội dung khiến Nhật Bản dễ tổn thương trước các căng thẳng chính trị và làn sóng tẩy chay từ người tiêu dùng Trung Quốc. “Bạn không thể đoán được khi nào cơ quan kiểm duyệt Trung Quốc sẽ ra tay. Nó giống như dự báo thời tiết vậy.”

Khi được hỏi liệu việc hoãn chiếu phim và hủy biểu diễn có phải là hành động trả đũa hay không, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bà Mao Ning, không trả lời trực tiếp. Thay vào đó, bà nói rằng phát ngôn của bà Takaichi đã “làm tổn thương tình cảm của người dân Trung Quốc và ảnh hưởng đến hợp tác song phương”. Bà nhấn mạnh Nhật Bản cần sửa sai và không can thiệp vào các vấn đề liên quan đến Trung Quốc.

Diễn biến căng thẳng hiện tại khiến nhiều người nhớ lại thiệt hại mà ngành giải trí Hàn Quốc từng hứng chịu gần một thập kỷ trước. Khi đó, Trung Quốc đã ngừng các buổi hòa nhạc, phim truyền hình và hợp đồng quảng cáo sau khi Hàn Quốc triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ. Trung Quốc cũng từng giới hạn số lượng phim Mỹ ra rạp nhằm gây sức ép lên Hollywood. Dù các bom tấn Mỹ đã dần quay lại thị trường Trung Quốc, nội dung từ Hàn Quốc đến nay vẫn gần như bị cấm hoàn toàn.

Trong vài năm trở lại đây, anime Nhật đã lấp khoảng trống mà nội dung Hàn Quốc để lại. Nhu cầu tăng mạnh trong thời kỳ đại dịch, nhờ các tựa phim ăn khách được phát trực tuyến trên nền tảng của Bilibili và Tencent. Sony, tập đoàn Nhật Bản, đã tận dụng làn sóng này bằng cách đầu tư vào Bilibili, trong khi Studio Ghibli bắt tay với đơn vị điện ảnh của Alibaba, hiện có tên Damai Entertainment.

Dựa trên loạt manga nổi tiếng, Thanh gươm diệt quỷ thu về 49,9 triệu USD tại Trung Quốc chỉ trong cuối tuần công chiếu đầu tiên, theo Artisan Gateway. Đây là một trong những phim Nhật có doanh thu mở màn cao nhất. Tại Nhật và Bắc Mỹ, phim cũng phá nhiều kỷ lục, góp phần giúp Sony, với đơn vị Aniplex đồng sản xuất cùng Ufotable và Shueisha, nâng dự báo tài chính cho cả năm.

“Một vài người bạn tôi vẫn chưa xem Thanh gươm diệt quỷ và đang lo phim sẽ bị rút khỏi rạp,” Gemini Shao, 20 tuổi, người đến buổi chiếu tại Quảng Châu trong trang phục nhân vật Mitsuri Kanroji, chia sẻ. “Tôi nghĩ tốt nhất là nên làm theo hướng dẫn của chính phủ. Trong tình hình hiện tại, ai cũng cần hợp tác một chút. Việc rút một vài bộ phim không phải chuyện gì quá nghiêm trọng.”

Doanh thu tại Trung Quốc của Sony, bao gồm phim ảnh, âm nhạc, hàng hóa, trò chơi và cảm biến hình ảnh, đạt khoảng 1.200 tỉ yen (7,7 tỉ USD) trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3, tăng gần 50% so với năm năm trước. Sanrio, công ty đứng sau nhân vật Hello Kitty, cũng thu về 15,3 tỉ yen trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 9, gần gấp ba lần so với hai năm trước, nhờ hợp tác bản quyền với nền tảng Alifish của Alibaba.

Năm nay, Thám tử lừng danh Conan: Dư ảnh của độc nhãn còn vượt cả bom tấn nội địa Giải cứu Đông Cực Đảo. Các phim nước ngoài ăn khách nhất tại Trung Quốc năm 2024 bao gồm Godzilla x Kong: Đế chế mới và Thiếu niên và chim diệc của Studio Ghibli. Hơn một nửa trong tổng doanh thu toàn cầu 221 triệu USD của Suzume đến từ Trung Quốc, trong khi Thiếu niên và chim diệc cũng thu về gần 109 triệu USD tại đây, chiếm gần 40% doanh thu toàn cầu, theo Box Office Mojo.

Dù phim Nhật đang trở thành mục tiêu trong căng thẳng hiện tại, vẫn chưa rõ liệu ngành giải trí Nhật có bị cấm hoàn toàn như trường hợp Hàn Quốc, nơi K-pop, phim truyền hình và game gần như biến mất khỏi Trung Quốc, hay không.

“Điều đáng chú ý là Thanh gươm diệt quỷ: Vô hạn thành, dù đã thu về hàng chục triệu USD tại Trung Quốc, vẫn chưa bị rút khỏi rạp,” Jeffrey Hall, giảng viên tại Đại học Kanda ở tỉnh Chiba, nhận định. Ông cho rằng nếu Trung Quốc rút phim khỏi rạp, chính khán giả trong nước có thể phản ứng mạnh vì phim quá phổ biến, trong khi doanh thu toàn cầu sẽ giúp nhà sản xuất bù đắp phần lớn thiệt hại. “Bắc Kinh có vẻ quan tâm nhiều hơn đến việc thể hiện rằng họ đang cứng rắn hơn là hiệu quả thực sự của những hành động đó.”

Đến nay, các buổi biểu diễn bị hủy chủ yếu là chương trình nhỏ. Nhiều show lớn, như buổi hòa nhạc của nhóm nhạc W-inds, vẫn diễn ra bình thường. Mức độ hủy lịch cũng khác nhau giữa các thành phố, trong đó Bắc Kinh bị ảnh hưởng nặng nhất. Tính đến thứ Ba, buổi diễn của ca sĩ kiêm nhạc sĩ Ayumi Hamasaki tại Thượng Hải vẫn dự kiến diễn ra vào thứ Bảy.

Một buổi biểu diễn nhạc jazz Nhật tại Bắc Kinh đã bị hủy đột ngột chỉ vài giờ trước khi bắt đầu, sau khi cảnh sát thông báo với ban tổ chức vào phút chót, theo chia sẻ từ Christian Petersen-Clausen, nhà tổ chức sự kiện tại Trung Quốc. Ông cho rằng hành động này đi ngược lại với nỗ lực kích cầu tiêu dùng của chính quyền trong bối cảnh kinh tế đang suy yếu.

“Để mở ra giai đoạn tăng trưởng tiếp theo cho kinh tế Trung Quốc, chúng ta cần sự ổn định. Cần sự dễ đoán,” ông nói. “Và cần là một môi trường không bị chi phối bởi những rủi ro bất chợt.”