CEO Nvidia Jensen Huang gần đây tuyên bố với Financial Times rằng: “Trung Quốc sẽ thắng trong cuộc đua AI.” Sau đó, ông hạ giọng, nói rằng Trung Quốc chỉ “chậm hơn Mỹ vài nano giây” và nhấn mạnh điều quan trọng là Mỹ phải giành phần thắng “bằng cách tăng tốc và thu hút các nhà phát triển toàn cầu.”

Nhận định ban đầu của Huang có phần đơn giản hóa vấn đề, và lý do ông chỉ trích Mỹ thì không quá khó đoán. Suốt năm qua, ông liên tục lập luận rằng Mỹ sẽ có lợi nếu Nvidia vẫn được phép bán chip cho thị trường Trung Quốc, bất chấp các quy định kiểm soát xuất khẩu ngày càng nghiêm ngặt từ Washington. Tuy nhiên, ông hoàn toàn có lý khi lo ngại rằng Mỹ đang dần đánh mất nhóm người quan trọng nhất trong cuộc đua này: Các nhà phát triển.

Trong vài tuần qua, một sự chuyển dịch âm thầm đã dần trở nên rõ nét. Giới công nghệ từng đồn đoán suốt nhiều tháng rằng các mô hình AI mã nguồn mở, giá rẻ của Trung Quốc có thể thu hút người dùng quốc tế khỏi các nền tảng Mỹ. Nhưng giờ đây, có vẻ như chúng còn đang âm thầm thâm nhập ngay chính Thung lũng Silicon.

Trên podcast All-In nổi tiếng, do nhà đầu tư mạo hiểm Chamath Palihapitiya đồng dẫn cùng cố vấn AI của Nhà Trắng David Sacks, Palihapitiya tiết lộ rằng một công ty ông hợp tác đã chuyển phần lớn khối lượng xử lý sang Kimi K2, một mô hình do Moonshot AI tại Bắc Kinh phát triển. Theo ông, mô hình mã nguồn mở này “thực sự rẻ hơn rất nhiều so với OpenAI hay Anthropic.”

Ngay sau đó, CEO Airbnb Brian Chesky cũng thừa nhận rằng ông chưa tích hợp ứng dụng du lịch của mình với ChatGPT vì các công cụ kết nối “vẫn chưa thực sự sẵn sàng.” Thay vào đó, trợ lý AI mới của Airbnb đang sử dụng hơn mười mô hình AI khác nhau. Chesky cho biết trong số đó, họ “dựa rất nhiều” vào dòng Qwen của Alibaba: “Mô hình này rất tốt. Vừa nhanh lại vừa rẻ.” Đây là điều đáng chú ý, vì Chesky vốn có mối quan hệ cá nhân thân thiết với CEO OpenAI Sam Altman.

Thinking Machines Lab, startup do cựu giám đốc công nghệ của OpenAI Mira Murati sáng lập, cũng viết trong blog rằng nghiên cứu mới nhất của họ được “lấy cảm hứng và xây dựng dựa trên công trình của nhóm Qwen3 thuộc Alibaba.”

Nhưng có lẽ thú vị hơn cả là cách các công ty công nghệ Mỹ đang âm thầm sử dụng mô hình AI từ Trung Quốc mà không công khai thừa nhận.

Cursor, công ty AI chuyên viết mã với định giá khoảng 10 tỉ USD, vừa ra mắt phiên bản trợ lý mới vào tháng trước. Sau đó, trên mạng xuất hiện tin đồn rằng mô hình này có thể được xây dựng dựa trên DeepSeek của Trung Quốc, sau khi một nhà đầu tư phát hiện công cụ này chuyển sang nói tiếng Trung trong quá trình sử dụng.

Một cái tên đình đám khác là Cognition AI, cũng được định giá gần 10 tỉ USD, có vẻ đang dùng mô hình gốc của Zhipu AI (tên quốc tế là Z.ai) để phát triển trợ lý viết mã. Sau khi cộng đồng mạng nêu nghi vấn, chính Zhipu AI dường như đã xác nhận trên mạng xã hội rằng điều này “cho thấy giá trị tích cực của các mô hình mã nguồn mở đối với hệ sinh thái.” Cả hai công ty Mỹ đều không phản hồi yêu cầu bình luận. Tuy nhiên, với chính sách cấp phép rất thoáng của các mô hình AI Trung Quốc, các công ty có thể tự do sử dụng chúng để phát triển sản phẩm thương mại.

Dữ liệu từ nền tảng Hugging Face, do Dự án ATOM (một liên minh ủng hộ AI mã nguồn mở tại Mỹ) tổng hợp, cho thấy các mô hình AI Trung Quốc đã vượt Mỹ về số lượt tải xuống.

Sự thay đổi này diễn ra âm thầm nhưng rõ ràng. Đầu năm 2024, mô hình Llama của Meta có 10,6 triệu lượt tải, trong khi Qwen của Alibaba chỉ đạt 500.000 lượt. Nhưng đến tháng trước, Qwen đã đạt 385,3 triệu lượt tải, vượt qua Llama với 346,2 triệu. Hiện các hệ thống từ Qwen chiếm hơn 40% số mô hình ngôn ngữ mới đăng lên Hugging Face, trong khi tỉ lệ của Meta giảm xuống chỉ còn 15%.

Dù nhiều người lo ngại rằng các mô hình AI Trung Quốc có thể lồng ghép yếu tố chính trị vào câu trả lời, các nhà phát triển phần mềm, đặc biệt trong lĩnh vực lập trình, dường như không quá quan tâm. Giá thành, tốc độ và hiệu quả là ba yếu tố quan trọng hơn nhiều. Ngoài ra, mô hình mã nguồn mở có thể được tải về, tinh chỉnh và chạy cục bộ, giúp giảm rủi ro về nội dung và quyền riêng tư.

Vì thế, vẫn còn quá sớm để nói rằng Trung Quốc đã “thắng” cuộc đua AI. Mỹ vẫn giữ lợi thế rõ rệt về năng lực chip và hạ tầng tính toán, những yếu tố then chốt để phát triển hệ thống AI tiên tiến. Tuy nhiên, chính sách thúc đẩy mã nguồn mở giá rẻ của Bắc Kinh đang ngày càng thu hút các nhà phát triển, lực lượng nền tảng của mọi đổi mới trong lĩnh vực AI.

Nếu Washington thực sự muốn dẫn đầu, có lẽ họ nên bắt đầu bằng một câu hỏi đơn giản: Vì sao ngay cả Thung lũng Silicon cũng đang rời bỏ họ?