Tình trạng tắc nghẽn cảng đang trở nên nghiêm trọng hơn tại các trung tâm vận tải hàng hải lớn ở Bắc Âu và nhiều khu vực khác, theo báo cáo mới của công ty tư vấn hàng hải Drewry có trụ sở tại London. Báo cáo cảnh báo rằng các cuộc chiến thương mại có thể khiến tình hình thêm tồi tệ, lan rộng sang châu Á và Mỹ, đồng thời đẩy giá cước vận chuyển toàn cầu tăng mạnh.

Tại cảng Bremerhaven, Đức, thời gian chờ cập cảng đã tăng 77% từ cuối tháng 3 đến giữa tháng 5. Antwerp ghi nhận mức tăng 37%, còn Hamburg là 49% trong cùng giai đoạn. Các cảng Rotterdam và Felixstowe của Anh cũng ghi nhận thời gian chờ đợi kéo dài hơn.

Hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là thiếu hụt lao động và mực nước thấp trên sông Rhine, khiến giao thông đường thủy giữa các khu vực nội địa và cảng biển bị gián đoạn. Đồng thời, quyết định tạm thời gỡ bỏ mức thuế 145% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thúc đẩy nhu cầu vận chuyển giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

“Tình trạng chậm trễ tại cảng đang kéo dài thời gian vận chuyển, làm gián đoạn kế hoạch dự trữ hàng hóa và buộc các doanh nghiệp phải giữ nhiều hàng tồn kho hơn,” Drewry nhận định. “Áp lực càng tăng khi tuyến vận chuyển từ châu Á sang Mỹ có dấu hiệu bước vào mùa cao điểm sớm, do tác động từ việc tạm hoãn áp thuế giữa Mỹ và Trung Quốc trong 90 ngày, dự kiến kết thúc vào ngày 14 tháng 8.”

Báo cáo cũng ghi nhận những xu hướng tương tự tại Thâm Quyến, Los Angeles và New York, khi số tàu container chờ cập cảng tại các địa điểm này đã gia tăng từ cuối tháng 4.

Tổng giám đốc Hapag-Lloyd tại Hamburg, ông Rolf Habben Jansen, cho biết trong một hội thảo trực tuyến tuần trước rằng dù một số cảng châu Âu đã bắt đầu giảm bớt tình trạng tắc nghẽn, ông dự báo cần thêm “6 đến 8 tuần nữa mới có thể kiểm soát hoàn toàn tình hình.”

Tuy nhiên, nhà kinh tế trưởng Torsten Slok của Apollo Management lưu ý trong một ghi chú hôm Chủ Nhật rằng thỏa thuận tạm hoãn thuế giữa Mỹ và Trung Quốc gần hai tuần trước vẫn chưa khiến lượng tàu hàng qua Thái Bình Dương tăng đáng kể.

“Điều này đặt ra một câu hỏi: liệu mức thuế 30% đối với hàng Trung Quốc vẫn còn quá cao, hay các doanh nghiệp Mỹ đang chờ xem liệu mức thuế có tiếp tục giảm trước khi tăng lượng đơn hàng vận chuyển không?” ông Slok viết.

Tranh chấp giữa EU và Mỹ

Các mức thuế do Mỹ áp đặt, cùng những lời đe dọa và đình chiến bất ngờ, đang khiến các nhà xuất nhập khẩu khó lên kế hoạch đặt hàng, dẫn đến nhu cầu biến động bất thường. Tình trạng này khiến tàu hàng thường xuyên bị trễ và chi phí vận chuyển tăng, buộc các hãng tàu phải điều chỉnh giá cước.

Tuyên bố mới nhất được đưa ra hôm thứ Sáu, khi ông Trump đe dọa sẽ áp thuế 50% đối với hàng hóa nhập khẩu từ EU kể từ ngày 1 tháng 6 — một động thái có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến thương mại xuyên Đại Tây Dương.

“Việc chính sách ngày càng trở nên khó đoán sẽ trở thành một gánh nặng cho hoạt động toàn cầu, vì nó khiến mọi quyết định chi tiêu tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn,” Oxford Economics nhận định trong một báo cáo nghiên cứu công bố hôm thứ Bảy. Theo đơn vị này, Đức, Ireland, Ý, Bỉ và Hà Lan là những quốc gia dễ bị ảnh hưởng nhất, do xuất khẩu sang Mỹ chiếm tỷ trọng lớn trong GDP của họ.

Bloomberg Economics đánh giá trong một báo cáo hôm thứ Sáu rằng “mức thuế bổ sung 50% có thể khiến xuất khẩu của EU sang Mỹ đối với các mặt hàng chịu thuế gần như về 0, kéo theo tổng kim ngạch xuất khẩu của EU sang Mỹ giảm hơn một nửa.”

Việc chưa rõ ông Trump có thực sự áp dụng mức thuế cao hay sẽ trì hoãn, như từng làm với Trung Quốc, đang tiếp tục tạo áp lực lên hoạt động vận chuyển hàng hóa.

Các hãng tàu, bao gồm MSC, hãng container lớn nhất thế giới, đã công bố mức phụ phí cho mùa cao điểm và tăng giá cước chung cho hàng hóa từ châu Á, bắt đầu từ tháng Sáu.

Trong những tuần tới, các điều chỉnh này có thể đẩy giá cước vận tải biển theo hợp đồng ngắn hạn tăng cao hơn nữa, khi chi phí vẫn bị ảnh hưởng bởi bất ổn địa chính trị.

Nhiều tàu hàng vẫn né khu vực Biển Đỏ, nơi phiến quân Houthi tại Yemen đã và đang tấn công tàu từ cuối năm 2023, buộc các tuyến vận chuyển giữa châu Á, châu Âu và Mỹ phải vòng qua miền Nam châu Phi.

Tránh “tắc nghẽn diện rộng”

Trong buổi hội thảo trực tuyến, ông Habben Jansen cho biết khu vực Biển Đỏ vẫn chưa an toàn để di chuyển, và việc khôi phục lại tuyến hành trình qua kênh đào Suez sẽ cần được triển khai dần trong vài tháng tới nhằm tránh tình trạng dồn ứ tàu tại các cảng.

“Nếu chúng ta chuyển toàn bộ số tàu về lại tuyến Suez chỉ sau một đêm, tình trạng tắc nghẽn nghiêm trọng sẽ xảy ra ở nhiều cảng khác,” ông nói. “Vì vậy, nếu có thể quay lại tuyến này, chúng tôi sẽ làm từ từ theo từng giai đoạn, để các cảng không bị quá tải — vì điều đó không có lợi cho bất kỳ ai.”